Αυλαία, ασύστατοι! Αιμορραγούν ως και οι πέτρες, σ’ αυτόν τον άνυδρο καιρό! ΑΥΛΑΙΑ (Γ. Μπλάνας, Στασιωτικό 53o)

23/9/10

Είμαστε πολλοί

Πάβλο Νερούδα (1904-1973)

Τον τελευταίο καιρό, παρόλα όσα βιώνουμε, διαβάζουμε, ακούμε και βλέπουμε, διαπιστώνεται μια περίεργη τάση φλύαρης… σιωπής. Οξύμωρο φαίνεται, ωστόσο, σαν πριν από καταιγίδα μοιάζει η στάση των ανθρώπων στους εργασιακούς χώρους, στους δρόμους, στα μαγαζιά, στο διαδίκτυο, παντού. Όλοι έχουν να πουν πολλά, αλλά σκέφτονται λίγα. Και εν μέσω αυτού του κλίματος που ενισχύεται από τις συνεχιζόμενες εκπτώσεις στη ζωή μας και από ειδήσεις-αποκαλύψεις ενεργειών που θυμίζουν μακρινές δεκαετίες (ή έτσι πιστεύαμε τουλάχιστον) υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που αντιπαλεύονται την ίδια τους τη σάρκα ή και ακόμα χειρότερα βρίσκουν απάγκιο σε όψιμους επαναστάτες, μέχρι χθες στυλοβάτες του συστήματος που μας κατάπιε. Δεν είναι και λίγοι βέβαια εκείνοι που επιλέγουν, εντίμως θα έλεγα, το δρόμο του «αυτομαστιγώματος» αλλά και ευτυχώς λιγότεροι όσοι συνεχίζουν την προβοκάτσια τους -κατά κανόνα ανώνυμη και διαδικτυακή- με ανούσιες, ανώφελες και μη υποστηριζόμενες ιστορικά αναφορές στο παρελθόν σε μια προσπάθεια να επιβιώσουν στη λούφα τους και την «αριστερή» παραλλαγή τους.

Ευτυχώς, είναι πολλοί περισσότεροι όσοι επανατοποθετούνται και συστρατεύονται κατά του ενός και κοινού εχθρού που αυτή τη στιγμή έχει εξαπολύσει τη μεγαλύτερη ίσως επίθεση στην ιστορία, κατά της ζωής μας και της ζωής των παιδιών μας. Των παιδιών που, ακόμη περισσότερο ευτυχώς, είναι πιο τολμηρά, πιο μαχητικά και πιο διεκδικητικά απ΄ όσο εμείς πιστεύουμε.

Σε αυτά τα παιδιά και ιδιαίτερα στον Κωστή, που με εκπλήσσει με την πολιτική ωριμότητά του, είναι αφιερωμένο το ακόλουθο ποίημα του Πάβλο Νερούδα ο οποίος πέθανε πριν από 37 χρόνια (23 προς 24 Σεπτεμβρίου 1973). Το ποίημα ανήκει στην ενότητα «Εστραβαγάριο» (Παραδοξολόγιο) που γράφτηκε το 1958, χρονιά του έρωτα Νερούδα-Ματίλντε και σηματοδότησε την αναγνώριση του ποιητή εντός και εκτός Χιλής. Η μετάφραση είναι, ασφαλώς, της Δανάης Στρατηγοπούλου που αφιέρωσε τη δουλειά της (1966) στον παιδικό της φίλο Γιάννη Ρίτσο, την ποίηση του οποίου αγαπούσε παθιασμένα ο Πάβλο Νερούδα. Εξάλλου οι δύο σπουδαίοι αυτοί άνθρωποι και ποιητές θαύμαζαν πολύ ο ένας τον άλλο.




ΕΙΜΑΣΤΕ ΠΟΛΛΟΙ

Από τους τόσους ανθρώπους που είμαι,
που είμαστε
κανέναν δεν μπορώ να βρω:
μου χάνονται κάτω από τα ρούχα
φύγανε γι' άλλη πολιτεία.

Όταν το κάθε τι έχει ετοιμαστεί
για να δείξω έξυπνος
ο ανόητος που κρύβεται μέσα μου
παίρνει το λόγο στο στόμα μου.

Άλλες φορές με παίρνει ο ύπνος
ενώ βρίσκομαι με την εκλεκτή κοινωνία,
κι όταν γυρεύω μέσα μου τον τολμηρό
ένας δειλός που δεν τον ξέρω
τρέχει με το σκελετό μου να πάρει
χίλιες αβρές προφυλάξεις.

Όταν καίγεται ένα ευυπόληπτο σπίτι
αντί για τον πυροσβέστη που φωνάζω
σπεύδει ο εμπρηστής,
κι αυτός είμαι εγώ. Δεν έχω γιατρειά.

Τι πρέπει να κάνω για να περισυλλέγω;
Πώς μπορώ να επανορθωθώ;

Όλα τα βιβλία που διαβάζω,
υμνολογούν λαμπρούς ήρωες,
πάντα βέβαιους για τον εαυτό τους:
πεθαίνω για δαύτους από ζήλεια
και στις ταινίες με ανέμους και σφαίρες
λιώνω από φθόνο για τον καβαλάρη,
κάθομαι και θαυμάζω το άλογο.

Αλλά μόλις ζητήσω του απτόητου να βγει,
μου ξεφυτρώνει ένας γεροτεμπέλης.
Κι έτσι δεν ξέρω ποιος είμαι,
δεν ξέρω πόσοι είμαι ή είμαστε,
θα μ' άρεσε να πατήσω ένα κουμπί
και να βγάλω το εμένα το αληθινό
γιατί αν με χρειάζομαι δεν πρέπει να με εξαφανίσω.

Ενόσο γράφω είμαι απών,
κι όταν επιστρέψω έχω κι όλας φύγει:
πάω να δω αν και στους άλλους ανθρώπους
συμβαίνει αυτό που συμβαίνει σε μένα,
αν είναι τόσοι όπως είμαι γω,
αν μοιάζουν με τους εαυτούς τους,
κι όταν θα το 'χω εξακριβώσει,
θα μάθω τόσο καλά τα πράματα
που για να εξηγήσω τα προβλήματα μου
θα σας μιλώ για γεωγραφία.


Συμπληρωματικά παρατίθεται το κείμενο της μεταφράστριας με βιογραφικά στοιχεία του μεγάλου Χιλιανού ποιητή, που γράφτηκε, προφανώς, μία εβδομάδα μετά τον θάνατό του. Επιπλέον πληροφορίες για την πολιτική κατάσταση στη Χιλή εκείνη την εποχή και τις συνθήκες θανάτου του Νερούδα μπορείτε να διαβάσετε και στην Βικιπαίδεια όπου μεταξύ άλλων αναφέρεται και το εξής αμίμητο σχετικά με τη σύλληψη του κομμουνιστή ποιητή από τη Χούντα του Βιντέλα: «Όταν ο Πρόεδρος Γκονζάλες Βιντέλα απαγόρευσε τον κομουνισμό στη Χιλή,…». Ναι, έτσι ακριβώς όπως λέμε «απαγόρευσαν τη χρήση των κινητών κατά την οδήγηση….» και με ένα «μ» παρακαλώ!

Η παρατήρηση αυτή αφιερώνεται εξαιρετικά σε ορισμένους, λίγους, από τους προαναφερόμενους λουφαδόρους, σταχτοπούτες της «αριστεράς» που βρήκαν καιρό κατάλληλο να χλευάσουν την αντικομμουνιστική προπαγάνδα την οποία έχει εξαπολύσει η Ε.Ε. και με πίκρα σε εκείνους που ενώ έχουν τη διαύγεια και το θάρρος να «αυτομαστιγωθούν» για τις «πράσινες» επιλογές του κόμματός τους, υποστηρίζουν τη χλεύη κάνοντας μάλιστα χρήση στίχων του Γιάννη Ρίτσου. Αν μη τι άλλο ίσως θα έπρεπε να σκεφτούν τι γράφουν και πώς το γράφουν πριν πατήσουν το πλήκτρο αποστολής του σχολίου τους. Ποτέ όμως, γι΄ αυτούς δεν είναι αργά. Όσο για τους άλλους, όταν βρεθεί το γοβάκι τους δεν θα υπάρχει.. πρίγκιπας να τους το δώσει… Και καθώς φαίνεται, από τα μεγαλοπρεπή ψευδώνυμά τους, αγαπούν τα βασίλεια και τα πριγκιπάτα.

Ο Πάβλο Νερούδα και η Δανάη Στρατηγοπούλου

Ο Νεφταλί Ρικάρντο Ελιέσερ Βασοάλτο, δηλαδή ο Πάβλο Νερούδα, γεννιέται στις 12 Ιουλίου του 1904 στο Παρράλ, κώμη του νομού Λινάρες της Νότιας Χιλής, από τη Δόνια Ρόσα Βασοάλτο ντε Ρέγιες, δασκάλα και τον Δον Χοσέ ντελ Κάρμεν Ρέγιες Μοράλες, τροχιοδρομικό οδηγό. Τον Αύγουστο πεθαίνει ο Δόνια Ρόσα. Το 1906 ο Δον Χοσέ ντελ Κάρμεν μεταφέρεται στο Τεμούκο, πρωτεύουσα του νότιου νομού Καουτίν, με το γιο του.

Εκεί παντρεύεται για δεύτερη φορά με την Δόνια Τρινιδάδ Κάντια Μαρβέρδε. (Το επίθετο «Κάντια» αποδείχνει την ελληνική καταγωγή της μυτριάς του Νερούδα η οποία πρέπει να ήταν απόγονος του Δον Χουάν Μαρτίν ντε Κάντια, μοναδικού Έλληνα, και μάλιστα Κρητικού, που έφτασε ως τη Χιλή με τους Ισπανούς κονκισταδόρες του 16ου αιώνα, όπως αποδεικνύει ο ερευνητής Λουίς Ροβέρτο Βέρα. Από τον ίδιο αυτό Κρητικό κατάγεται και ο ιδρυτής της νεώτερης Χιλής Δον Βερνάρδο Ο' Χίγινς).

Ο Πάβλο Νερούδα το 1910 μπαίνει στο Λύκειο Αρρένων του Τεμούκο, όπου πραγματοποιεί όλες τις σπουδές του, τελειώνοντας το γυμνάσιο το 1920. Στις 18 Ιουλίου του 1917 δημοσιεύεται στην Εφημερίδα «Λα Μανιάνα» («το Πρωί») του Τεμούκο ένα άρθρο με τον τίτλο «Ενθουσιασμός και Καρτερία» εμπνευσμένο από την περίφημη στροφή του Ρεμπώ «με φλογερή υπομονή.... θα μπορέσουμε να μπούμε στις λαμπρές πολιτείες» το οποίο υπογράφει ως Ντεφαλί Ρέγιες. Είναι το πρώτο δημοσίευμα του ποιητή που τότε είναι 13 χρονών.

Στις 30 Νοεμβρίου του 1918 δημοσιεύεται στο περιοδικό «Κόρρε - Βουέλα» («Τρέχα Πέτα») του Σαντιάγο στο τεύχος υπ' αριθ. 566, το ποίημα «Τα Μάτια μου» υπογραμμένο από τον Νεφταλί Ρέγιες. Την ίδια χρονιά εμφανίζονται τρία ποιήματα του ακόμα στην ίδια επιθεώρηση και άλλα σε διάφορες λογοτεχνικές επιθεωρήσεις των σπουδαστών του Τεμούκο. Το 1919 δημοσιεύει δεκατρία ποιήματα στο «Κόρρε Βουέλα». Συνεργάζεται στο «Σέλβα Αουστράλ» («Νότιος Δρυμός») του Τεμούκο. Δημοσιεύει σε περιοδικά του Τσιγιάν και της Βαλντίβια, (μεγάλες πόλεις της κεντρονότιας Χιλής), χρησιμοποιώντας διάφορα ψευδώνυμα. Συμμετέχει στα Ανθεστήρια του Μάουλε (νομός παρωκεάνιος της Χιλής) με το ποίημα του «Νοκτούρνο Ιδεάλ» και κερδίζει το τρίτο βραβείο.

Το ψευδώνυμο Πάβλο Νερούδα το υιοθετεί οριστικά για τις δημοσιεύσεις του τον Οκτώβρη του 1920. Το «Νερούδα», όπως έχει πει ο ίδιος, το διάλεξε γιατί διάβασε κείμενα του Τσέχου Γιαν Νερούδα, και του είχε πολύ αρέσει το επίθετο αυτό. Όσο για το όνομα Πάβλο το πήρε για τον ίδιο λόγο, δηλαδή το εύρισκε πολύ ωραίο. Τίποτε άλλο δεν τον συνέδεσε με το ονοματεπώνυμο αυτό έξω από την ακουστική και οπτική του αρμονία. Στις 28 Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου κερδίζει το πρώτο βραβείο στη «Φιέστα ντε λα Πριμαβέρα» («Γιορτή της Άνοιξης») στο Τεμούκο. Τον ίδιο χρόνο είναι πρόεδρος του περιοδικού «Ατενέο Λιτεράριο» («Φιλολογικό Αθηναίο») του Λυκείου του Τεμούκο και αντιγραμματέας των σπουδαστών του νομού Καουτίν. Ετοιμάζει δυο βιβλία: «Τα Παράξενα Νησιά» και τις «Ανώφελες Ταλαιπωρίες» που δεν δημοσιεύει. Μέρος αυτών των βιβλίων θα συμπληρώσει τη σύνθεση του πρώτου του βιβλίου «Κρεπουσκουλάριο» (παιγνίδι πάνω στη λέξη Κρεπούσκουλο, να λέμε «Δειλινένιο» από τη λέξη «δειλινό», αλλά ποτέ «ηλιοβασιλέματα» που γράφει κάποιος αυθαίρετος μεταφραστής). Το 1921 ταξιδεύει στο Σαντιάγο και σπουδάζει στο Πανεπιστήμιο καθηγητής της Γαλλικής Φιλολογίας. Στις 14 Οκτωβρίου αυτού του χρόνου παίρνει το πρώτο βραβείο της Ομοσπονδίας Σπουδαστών της Χιλής για το ποίημά του «Λα Κανσιόν ντε λα Φιέστα» («το Τραγούδι της Γιορτής») που είναι δημοσιευμένο στο περιοδικό «Χουβεν-τούδ» («Νιάτα») της Ομοσπονδίας Σπουδαστών.

Το 1922 συνεργάζεται στο περιοδικό «Κλαριδάδ» («Φέγγος»), επίσημο όργανο της Ομοσπονδίας Σπουδαστών, Τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου η φιλολογική ομάδα «Βρέμια» πατρονάρει μιαν ανάγνωση ποιημάτων των ποιητών Χοακίν Σιφουέντες, Ρ. Μονεστιέρ, Αλβέρτο Ρόχας Χιμένες και Πάβλο Νερούδα. Τα ποιητικά αυτά ρεσιτάλ συνεχίζονται. Τον Οκτώβριο το περιοδικό «Λος Τιέμπος» («Οι Καιροί») του Μοντεβίδεο, πρωτεύουσας της Ουρουγουάης, αφιερώνει ένα τεύχος στη νεαρή χιλιανή ποίηση, όπου παρουσιάζει τον Νερούδα. Τον Αύγουστο του 1923 εμφανίζεται η αρχική έκδοση του «Κρεπουσκουλάριο».

Το περιοδικό «Διονύσιος» που διευθύνεται από τον Αλίρο Ογιαρσούν, δημοσιεύει τέσσερα ποιήματα του. Τα τρία τελευταία θα περιληφθούν στον «Ελ Οντέρο Εντουσιάστα» («Ο Ένθους Σφενδονιστής»), βιβλίο με τίτλο που δείχνει την κλασσική κουλτούρα του έθνους και την παραδοσιακή σφεντόνα, που ήταν όπλο των προγόνων του, που γράφτηκε εκείνη την εποχή, αλλά δεν δημοσιεύτηκε μέχρι το 1933. Τον ίδιο χρόνο βρίσκουμε διάφορες συνεργασίες του στο περιοδικό «Κλαριδάδ» με το ψευδώνυμο «Σάτσκα» που είναι λογοτεχνική κριτική. Μερικά από τα δημοσιευμένα ποιήματα τούτης της χρονιάς θα ενσωματωθούν στο κοσμαγάπητο βιβλίο του «Βέιντε Ποέμας ντε αμόρ υ ούνα κανσιόν ντεσεσπεράδα» («Είκοσι Ποιήματα Αγάπης και Ένα Τραγούδι Απελπισμένο), όπως π.χ. το «Ποίημα 20» που λεγόταν «Θλίψη στον Όχτο της Νύχτας».

Το 1924 είναι η χρονιά των Είκοσι ποιημάτων Αγάπης και του Απελπισμένου του Τραγουδιού. Το τυπώνει ο μεγάλος εκδοτικός οίκος «Νασιμέντο». Ταυτόχρονα δίνει στην ίδια Εκδότρια «Εκλεκτές σελίδες του Ανατόλ Φρανς» με πρόλογο, επιλογή και μετάφραση δικιά του. Τον ίδιο χρόνο στην εφημερίδα του Σαντιάγο «Λα Νασιόν» («Το Έθνος»),δημοσιεύεται γράμμα του πάνω στο βιβλίο του «Είκοσι Ποιήματα Αγάπης και ένα Τραγούδι Απελπισμένο», όπου εξηγεί τη διαδικασία της δημιουργίας του.

Ο Πάβλο Νερούδα είναι μεγάλος ποιητής του 20ού αιώνα και ένας από τους μεγαλύτερους όλων των εποχών. Γεννήθηκε στη Χιλή. Λάτρεψε την πατρίδα του και την τραγούδησε με το ίδιο πάθος που τραγούδησε το σεβασμό στον άνθρωπο και στην ελευθερία της πατρίδας.

Πέθανε στη Χιλή. Πρεσβευτής όντας στο Παρίσι γύρισε σ' αυτήν, άρρωστος και αντί να ξαναφύγει για το Παρίσι σε στιγμές κινδύνου, προτίμησε να μείνει και να χαθεί κοντά της. Αυτό συνέβη την περασμένη βδομάδα, στις 24 Σεπτεμβρίου του 1973, στις 4.30' το πρωί. Ήταν μόνο 69 χρονών.

Είχε τιμηθεί με όλα τα βραβεία Ειρήνης: το Νόμπελ, το Ζολιό - Κουρί, το Λένιν, Εθνικά Αριστεία Γραμμάτων, Ενώσεων Συγγραφέων κτλ.

Τα χρήματα του, που όλα προέρχονται μόνο από την ποίηση του ξόδευε αγοράζοντας βιβλία που τελικά αποτέλεσαν τη θαυμάσια «Βιβλιοθήκη Π. Νερούδα», που εδώρησε στο Πανεπιστήμιο της Χιλής στο Σαντιάγο. Εκείνο με τη σειρά του τιμώντας το εξαίρετο παιδί της, ίδρυσε το «Ινστιτούτο Πάβλο Νερούδα για τη μελέτη της Ποίησης», επί της υπουργείας στην παιδεία του δον Χουάν Μίγιας.

Σε ολόκληρη την ισπανόγλωσση Αμερική, βόρεια, κεντρική και νότια, δυο είναι τα Νόμπελ Ποίησης: και τα δυο τα έχει η Χιλή, το πρώτο πήρε στα 1945 η Γαβριέλα Μιστράλ, δασκάλα και δασκάλα του Νερούδα στα δέκα του χρόνια και το δεύτερο ο Πάβλο Νερούδα το 1971. Η ποίηση του, απέραντη, αγκάλιασε τα πάντα, τον άνθρωπο μόνο του, τον άνθρωπο με τον άνθρωπο, τον άνθρωπο με την κοινωνία, τον άνθρωπο με το σύμπαν.

Γι' αυτό είναι τα πάντα: είναι ερωτική, πολιτική, φιλοσοφική, χιουμοριστική, ρωμαντική, κλασσική, μπαρόκκο... Έτσι είναι: Βαθύς και πλατύς σαν τη Δημιουργία. Χαρακτηριστική η απάντηση που δίνει σε ένα χρονογράφημα του: Ποιος θάναι ο πιο μοντέρνος ποιητής του έτους 2000; Μα, ο παππούς! Ο Όμηρος!

Ήταν ακούραστος, ζωηρός, γοητευτικός, νταντελένιος διπλωμάτης και ακόμα πιο νταντελένιος εραστής. Από κει βγήκαν τα σχεδόν εφηβικά αριστουργηματικά του «Είκοσι Ποιήματα Αγάπης και ένα Τραγούδι Απελπισμένο», τα «Εκατό Σονέττα για τη Ματίλντε», το «Όλος ο Έρωτας» κτλ.

Η καρδιά μας είναι βαρεία για τον τραγικό θάνατο του. Μα η πίστη μας είναι ακλόνητη πως το έργο του και ο βίος του κρατάνε ακοίμητη την προσπάθεια για την ανθρωποποίηση του ανθρώπου. Κάπου λέει: «Δεν μπορώ όταν οι άνθρωποι δεν είναι άνθρωποι» και κάπου αλλού: «θέλω ο άνθρωπος να είναι άνθρωπος».

Τούτη τη στιγμή η πίστη και η πίεση του υπέροχου Χιλιανού Λαού κατάφερε, ύστερα από τόσα χρόνια στυγνής δικτατορίας, να πουλιέται ο Νερούδα σα να μη συνέβαινε τίποτα. Η Ματίλντε Ουρρούτια, η γλυκεία ηρωική και πιο τραγουδισμένη γυναίκα σ' όλη την Ιστορία της ποίησης, κατάφερε να σώσει το σπίτι της Ίσλα Νέγρα και να στέκει -δωρική κολώνα- αγέρωχη μπροστά στο ξεδοντιασμένο θηρίο του αποικιοκρατικού αίσχους, δεν μπορεί να βλάψει πια ούτε τη μνήμη -το προσπάθησε- ούτε το έργο του Ποιητή.

Δανάη

Πηγές
- Πάβλο Νερούδα, Εστραβαγάριο, Μετάφραση: Δανάη Στρατηγοπούλου, Εκδόσεις Ζυγός.
- Πάβλο Νερούδα, Ανθολόγιο – Είκοσι Ποιήματα Αγάπης και Ένα τραγούδι Απελπισμένο, Μετάφραση: Δανάη Στρατηγοπούλου, Εκδόσεις Ζυγός.

Σχετικοί Σύνδεσμοι
- Πάβλο Νερούδα, Βικιπαίδεια.
- Δανάη Στρατηγοπούλου: «Αηδόνι» του τραγουδιού και του αγώνα, Ριζοσπάστης, 20-01-2009.