Αυλαία, ασύστατοι! Αιμορραγούν ως και οι πέτρες, σ’ αυτόν τον άνυδρο καιρό! ΑΥΛΑΙΑ (Γ. Μπλάνας, Στασιωτικό 53o)

10/7/08

Σεφαρ(α)δίτες


Οικογένεια Σεφαρδιτών στη Βοσνία τον 19ο αιώνα
(από τη ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ)


Στην ανάρτηση για τον Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, λίγο πιο κάτω, ένας ιστολόγος αντί σχολίου για το θέμα απόθεσε και στους Γεφυρισμούς μια ηλεκτρονική διεύθυνση όπου μπορεί ο καθένας να ακούσει ένα από τα πιο αγαπημένα δημοτικά τραγούδια με τίτλο «Μια βοσκοπούλα αγάπησα».

Αμετανόητη Σμυρνιά, μπορώ να πω ότι ίσως να είναι και το μοναδικό δημοτικό τραγούδι που μου αρέσει. Και για να ακριβολογήσω είναι ένα από τα λίγα τραγούδια που ακούω μεταξύ εκείνων που κυριαρχεί το κλαρίνο αν εξαιρέσω τα Τσιγγάνικα. Δύσκολα μπορώ να ακούσω το συγκεκριμένο όργανο και το απορρίπτω όταν ο εκτελεστής είναι τυχαίος.

Με την ευκαιρία λοιπόν του τραγουδιού αυτού σκέφτηκα να αποτυπώσω λίγα στοιχεία για το background της δημιουργίας του. Λίγα περισσότερα από αυτά που περιλαμβάνονται στο ευχαριστήριο προς τον φίλο σχολιαστή. Άλλωστε η ερμηνεία του Κατέβα είναι έξοχη και η 2η καλύτερη ερμηνεία που έχω ακούσει μετά από κείνην ενός ηλικιωμένου πλανόδιου κάπου στην Αθήνα.

Οι στίχοι του τραγουδιού, όπως παρατίθενται στη συνέχεια, ανήκουν στον Γεώργιο Ζαλόκωστα και συνθέτουν το ποίημά του με τίτλο «Το φίλημα». Ο Ζαλόκωστας περιγράφει τον άτυχο έρωτα ενός 10χρονου αγοριού προς μια μεγαλύτερή του ως εξής:

Μια βοσκοπούλα αγάπησα, μια ζηλεμένη κόρη
μα την αγάπησα πολύ κι ήμουν αλάλητο πουλί
κι ήμουν αλάλητο πουλί, δέκα χρονών αγόρι.

Μια μέρα που καθόμαστε, στα χόρτα τ΄ ανθισμένα
Μαριώ μ΄ της λέω σ΄ αγαπώ, μα ντρέπομαι να σου το πω
μα ντρέπομαι να σου το πω, τρελαίνομαι για σένα.

Από τη μέση μ΄ άρπαξε, με φίλησε στο στόμα
και μου πε μ΄ αναστεναγμό, για της αγάπης τον καημό
για της αγάπης τον καημό, είσαι μικρός ακόμα.

Μεγάλωσα και τη ζητώ, μα ήταν αλλού η καρδιά της
μα εγώ ποτέ μου δεν ξεχνώ, το γλυκοφίλημά της
μα εγώ ποτέ μου δεν ξεχνώ το γλυκοφίλημά της.

Ο ρυθμός του τραγουδιού, όπως λένε οι μουσικοί, είναι 4σημος. Πρόκειται για μια σεφαρδίτικη εβραϊκή μελωδία. Αυτό ακριβώς το στοιχείο μου έδωσε την ιδέα να παρουσιάσω λίγα στοιχεία για τους Σεφαρδίτες –και συχνά αποκαλούμενους Σεφαραδίτες- Εβραίους, με την επισήμανση ότι όχι μόνο δεν διαπνέομαι από αντισημιτισμό αλλά συμφωνώ απόλυτα με την άποψη του Αντώνη Καρκαγιάννη ότι «ο αντισημητισμός αποτελεί μορφή νοητικής καθυστέρησης που με κατάλληλη χειραγώγηση καταλήγει σε μαζική ψύχωση».

Οι Σεφαρδίτες Ιουδαίοι κατάγονται από την Ιβηρική Χερσόνησο. Οι περισσότεροι εκδιώχθηκαν ομαδικά από την Ισπανία με εντολή της Ισαβέλας της Καστίλης και του Φερδινάρδου της Αραγονίας με διάταγμα της Αλάμπρα (2-8-1492 ) και από την Πορτογαλία με εντολή του Μανιουέλ το 1497. Οι λόγοι φυσικά που προβλήθηκαν αφορούσαν στην άρνηση των Ιουδαίων να ασπασθούν το Χριστιανισμό.

Εκείνη την περίοδο εγκαταστάθηκαν σχεδόν σε ολόκληρη την Ευρώπη και φυσικά έφθασαν και στη χώρα μας, εφόσον η Οθωμανική Αυτοκρατορία τους έκανε αποδεκτούς. Στον ελλαδικό χώρο ανέπτυξαν μια από τις μεγαλύτερες ισραηλιτικές κοινότητες με επίκεντρο τη Θεσσαλονίκη, ενισχύοντας την πόλη ώστε να αναχθεί σε οικονομικό και πολιτιστικό κέντρο. Οι Σαφαρδίτες εγκαταστάθηκαν και σε άλλα μέρη, κυρίως όμως στη Ρόδο και σε νησιά του Αιγαίου, όπως η Λέσβος, γεγονός που διαπιστώνεται από τα τοπωνύμια.

Η ισπανο-εβραϊκή γλώσσα αποτελεί μια ποικιλία της καστιλιάνικης και είναι γνωστή ως Λαντίνο. Οι Σεφαρδίτες ονομάστηκαν έτσι ακριβώς λόγω της προέλευσής τους. Στην ιουδαϊκή διάλεκτο η Ισπανία ονομάζεται Σεφαρδία και οι κάτοικοί της με ισραηλιτικές ρίζες, Σεφαρδίμ ή Σεφαρ(α)ντίμ. Αντίστοιχες ονομασίες έχουν οι Ισραηλίτες και σε άλλες περιοχές, όπως λ.χ. στη Ρωσία αποκαλούνται Εσκεναζίμ.

Η σεφαρδίτικη μουσική έχει τις καταβολές της επίσης στην Ιβηρική Χερσόνησο και ειδικότερα στη Ανδαλουσία της μεσαιωνικής περιόδου, οπότε στην περιοχή συμβίωναν Εβραίοι, Μουσουλμάνοι και Χριστιανοί. Στο πέρασμα των αιώνων δέχθηκε επιρροές από τη μουσική των λαών με τους οποίους αναγκάστηκαν οι Σεφαρδίτες να συνυπάρξουν, ωστόσο και η επιρροή η δική της είναι σημαντική.

Ολοκληρώνοντας τη σύντομη αναφορά στους Σεφαρδίτες, αξίζει να επανέλθουμε στο τραγούδι-αφορμή για την ανάρτηση. Όπως και άλλες μελωδίες πολλών και ωραίων τραγουδιών μας έτσι και η μελωδία του τραγουδιού «Μια βοσκοπούλα αγάπησα» είναι σεφαρδίτικη, το πιθανότερο ιταλικής προέλευσης. Άλλωστε σεφαρδίτικες είναι και οι μελωδίες πολλών ρεμπέτικων. Ίσως γι΄ αυτό να μου αρέσει τελικά και το συγκεκριμένο.

Φίλε, σ΄ ευχαριστούμε για την ιδέα και σου χαρίζουμε τούτη την ανάρτηση και τούτο το τραγούδι του μάγκα. Ποιος ξέρει μπορεί να έχει κι αυτό σερφαδίτικες επιρροές.









Προτεινόμενα link από όπου αντλήθηκαν και τα παραπάνω στοιχεία
ΣΕΦΑΡΔΙΤΕΣ
ΙΣΠΑΝΟΕΒΡΑΪΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
FRANÇOISE ATLAN ΚΑΙ ΣΕΦΑΡΑΔΙΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
ΧΡΟΝΙΚΑ