Αυλαία, ασύστατοι! Αιμορραγούν ως και οι πέτρες, σ’ αυτόν τον άνυδρο καιρό! ΑΥΛΑΙΑ (Γ. Μπλάνας, Στασιωτικό 53o)

15/4/08

Τα εγκλήματα του Απρίλη

Η σημερινή ημερομηνία, 15 Απριλίου, καταγράφηκε στην ιστορία για δύο γεγονότα που συντάραξαν τις δυο όχθες του Ατλαντικού αλλά και ολόκληρο τον πλανήτη. Την ημέρα αυτή, το 1912, ο Τιτανικός, το μεγαλύτερο υπερωκεάνιο της εποχής, προσκρούοντας σε ένα παγόβουνο πήρε μαζί του περισσότερες από 1.500 ζωές. Λίγα χρόνια αργότερα, 1920, ο Νικόλα Σάκο (1891-1927) και ο Μπαρτολομέο Βαντσέτι (1888-1927), Ιταλοί μόνιμα εγκατεστημένοι στις ΗΠΑ, συνελήφθησαν για φόνους και ληστεία.
Εκείνο που δεν είναι τόσο γνωστό είναι ότι και οι δύο υποθέσεις απασχόλησαν τον Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, τον πατέρα του αθάνατου ιδιωτικού ντέντεκτιβ Σέρλοκ Χόλμς.

Η βύθιση του Τιτανικού, αποτελώντας τη μεγαλύτερη ναυτική τραγωδία όλων των εποχών, όπως ήταν φυσικό απασχόλησε τον τύπο για πολύ καιρό και επηρέασε ιδιαίτερα το κοινό. Αν και μέχρι τις μέρες μας εξακολουθεί να περνά ως η τραγική ιστορία των επιβαινόντων, αιτία των τόσων θανάτων θεωρήθηκε ο ανεπαρκής αριθμός σωστικών λέμβων. Μεταξύ των επιβατών ήταν πολλοί επιφανείς της εποχής όπως ο Τζων Τζέικομπ Άστορ, ο Άρτσιμπαλντ Μπατ και ο φίλος του Ντόιλ, Γουίλιαμ Στιντ.


Μετά την καταστροφή ο Κόναν Ντόιλ και ο Τζωρτζ Μπέρναρντ Σω είχαν μια έντονη δημόσια διαφωνία για τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάστηκε η καταστροφή από τον Τύπο. Οι εφημερίδες της εποχής περιέγραφαν λεπτομερώς τις τελευταίες στιγμές πριν τη βύθιση του Τιτανικού, καταγράφοντας ηρωισμούς και βέβαια οι χαρακτηρισμοί για το γεγονός είχαν και την απαιτούμενη τραγική δόση, η οποία πλασαριζόταν ως εμπειρία των επιζόντων. Χαρακτηριστικό των γραφόμενων της εποχής είναι το ακόλουθο απόσπασμα: «Η βύθιση του Τιτανικού: Περιγραφές αυτοπτών μαρτύρων».

Επανειλημμένα αναφέρθηκε επίσης ο ηρωισμός των νεκρών. Πώς ο Άστορ φίλησε τη σύζυγό του και χαιρέτισε το θάνατο, πόση ήταν η αφοσίωση της κυρίας Ισιδώρας Στράους στον ηλικιωμένο σύζυγό της και με πόση προθυμία τον ακολούθησε στο θάνατο, κ.ά. Κάποιες από τις ιστορίες αυτές ήταν αληθινές, ενώ κάποιες άλλες ήταν φήμες που παρουσιάστηκαν ως γεγονότα. Ουσιαστικά όλες οι περιγραφές ήταν δραματικές και μιλούσαν για ήρωες και για δειλούς. Ο καπετάνιος του Τιτανικού, Σμιθ, θεωρήθηκε ήρωας σε αντίθεση με τον αξιωματικό Μπρους Ισμέι, που ήταν «πιθανά» δειλός.

Έναν μήνα περίπου μετά την καταστροφή η Daily News και η Leader είχαν σε καθημερινή βάση ειδήσεις. Η Leader μάλιστα δημοσίευσε ένα άρθρο του Μπέρναρντ Σω με τίτλο: «Ηθικές αρχές που δεν αναφέρθηκαν». Ο Σω θεώρησε ότι η κατάσταση δραματοποιήθηκε στο έπακρο και ότι αντί να εξετάζονται τα γεγονότα, το κοινό έβλεπε την καταστροφή σαν δραματικό έπος. Παραδείγματος χάριν, πολλά γράφηκαν για τη μουσική που παιζόταν στο πλοίο την ώρα της πρόσκρουσης. Ο Σω διερωτήθηκε λοιπόν εάν η μουσική έδωσε στους ανθρώπους μια ψεύτικη αίσθηση ασφάλειας και καθυστέρησε την επιβίβαση στις ναυαγοσωστικές λέμβους. Είχε επίσης πολλά να πει για τον καπετάνιο Σμιθ. Κάποιοι είπαν ότι τον είδαν με ένα παιδί στην αγκαλιά του, ενώ άλλοι να βυθίζεται μαζί με το πλοίο. Ουσιαστικά δηλαδή όλοι τον θεώρησαν ήρωα. Ο Σω είχε διαφορετική άποψη: «Αν όλοι οι άλλοι πρέπει να είναι ήρωες, ο καπετάνιος πρέπει να είναι ο μεγαλύτερος των ηρώων, ένας θαυμάσιος ναυτικός, δροσερός, γενναίος, που ευχαρίστησε το θάνατο και τον κίνδυνο, εγγυητής της σωτηρίας, θεωρώντας ότι τα συντρίμμια δεν ήταν καταστροφή αλλά, αντίθετα, ένας θρίαμβος της βρετανικής ναυσιπλοΐας». Θεώρησε δηλαδή, ότι η φήμη του καπετάνιου, ως ήρωα, δεν του άξιζε και αντ' αυτού του καταλόγιζε συμβολή στην τραγωδία, λόγω της μεγάλης ταχύτητας του πλοίου σε μια περιοχή που ήταν γνωστό ότι είχε παγόβουνα.

Ο Κόναν Ντόιλ εξαγριώθηκε τότε με το άρθρο του Σω. Σε μια περίπου εβδομάδα δημοσίευσε την απάντησή του. Αντέκρουσε τα επιχειρήματα του Σω και πρόσθεσε, «… είναι θλιβερό να βλέπεις έναν άνθρωπο αναμφισβήτητης μεγαλοφυΐας να χρησιμοποιεί τα χαρίσματά του προκειμένου να παραποιηθούν και να επικριθούν οι συνάνθρωποί του». Η απάντηση του Σω δημοσιεύτηκε σε μερικές ημέρες, με αντεπιχειρήματα στις κρίσεις του Ντόιλ.

Εκείνος επανήλθε, αλλά ίσως επειδή διαισθάνθηκε ότι ο δημόσιος διάλογος για το θέμα δεν θα έχει τέλος, απάντησε συνοπτικά. Τελείωσε λέγοντας: «το χειρότερο που σκέφτομαι ή λέω είναι ότι στα πολλά χαρίσματα του κ. Σω δεν περιλαμβάνεται η δύναμη τού να ζυγίζει τα στοιχεία είτε δεν έχει το προσόν -αποκαλέστε το επιλογή, ανθρωπιά ή όπως θέλετε- να αποτρέπει ένα άτομο να πληγώνει άσκοπα τα συναισθήματα των άλλων».


Στο πλαίσιο της γενικότερης στάσης ζωής του Ντόιλ εντάσσεται και η δημόσια παρέμβασή του στην υπόθεση που τάραξε τις ΗΠΑ και την Ευρώπη τη δεκαετία του ΄20.

Οι Σάκο και Βαντσέτι (φωτ. δεξιά και αριστερά αντίστοιχα) κατηγορήθηκαν για τις δολοφονίες των Φρέντερικ Πάρμεντερ και Αλεξάντερ Μπεραρντέλι, ταμία και φρουρού, και την κλοπή 15.766,51 δολαρίων που προορίζονταν για τη μισθοδοσία των εργατών του εργοστασίου κατασκευής υποδημάτων, ΣΛΕΪΤΕΡ & ΜΟΡΙΛ στις 15 Απριλίου 1920.


Και οι δύο είχαν άλλοθι, αλλά ήταν οι μόνοι άνθρωποι που κατηγορήθηκαν για το έγκλημα. Συνέπεια ήταν η περίπτωση να αποτελέσει αντικείμενο διαμαρτυριών τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη και πολλοί θεωρητικοί να τη θεωρήσουν ως κραυγαλέα καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και αντι-ιταλική πολιτική. Παρ΄ όλη την κατακραυγή και τις συνεχείς εκκλήσεις, για επανάληψη της δίκης λέγεται ότι ο δικαστής της υπόθεσης Γουέμπστερ Θάγιερ, χαρακτήριζε και τους δύο ως «αναρχικούς μπάσταρδους».


Ο φόβος του κομμουνισμού ήταν από τότε υψηλός στις ΗΠΑ σε σημείο που να τον αποκαλούν «ο κόκκινος τρόμος». Οι Σάκο και Βαντσέτι ήταν γνωστοί στις αρχές ως αγωνιστές του αναρχισμού, συνδικαλιστές και ειρηνιστές. Και οι δύο υποστήριξαν ότι είναι θύματα της κοινωνικής και πολιτικής προκατάληψης.


Ο Βαντσέτι στην απολογία του κατηγορώντας τον Θάγιερ δήλωσε: «Δεν θα ευχόμουν σε ένα σκύλο ή σ΄ ένα φίδι, στο υποδεέστερο και πιο κακότυχο πλάσμα της γης, δεν θα ευχόμουν σε οποιονδήποτε να υποστεί ότι έχω υποστεί εγώ, για πράγματα που δεν είμαι ένοχος. Αλλά η πεποίθησή μου είναι ότι έχω υποφέρει για πράγματα που δεν είμαι ένοχος. Υποφέρω επειδή είμαι ριζοσπάστης, και πράγματι είμαι ριζοσπάστης. Έχω υποφέρει επειδή είμαι Ιταλός, και πράγματι είμαι Ιταλός… Εάν θα μπορούσατε να με εκτελέσετε δύο φορές, και εάν θα μπορούσα να ξαναγεννηθώ δύο φορές, θα ζούσα πάλι για να κάνω ό,τι έχω κάνει ήδη».


Πολλοί διάσημοι σοσιαλιστές διανοούμενοι, συμπεριλαμβανομένων των Ντόροθυ Πάρκερ, Μπέρτραντ Ράσελ, Μπέρναρντ Σω, Τζων Γκλασγουόρθι και Γουέλς, έκαναν εκστρατεία για την επανεκδίκαση της υπόθεσης αλλά ήταν ανεπιτυχής. Ακόμη και ο φημισμένος δικηγόρος και αργότερα πρόεδρος του ανώτατου δικαστηρίου των ΗΠΑ, Φέλιξ Φρανκφούρτερ δραστηριοποιήθηκε για την επανάληψη της δίκης.


Στις 23 Αυγούστου 1927, μετά από επτά χρόνια στη φυλακή, ο Σάκο και ο Βαντσέτι στάλθηκαν στην ηλεκτρική καρέκλα. Η εκτέλεση, στη Μασαχουσέτη, προκάλεσε ταραχές στο Λονδίνο και στο Βερολίνο ενώ πυρπολήθηκε από διαδηλωτές η αμερικανική πρεσβεία στο Παρίσι. Στην τελευταία κατοικία τους, τούς συνόδευσαν χιλιάδες λαού.



Ο Κόναν Ντόιλ παρατήρησε για την υπόθεση: «Παρακολουθώντας τα γεγονότα, είναι αδύνατον να μην συνειδητοποιήσεις ότι οι δύο Ιταλοί δεν εκτελέστηκαν ως δολοφόνοι, αλλά ως αναρχικοί».

Πηγές κειμένων και εικόνων

1. Bartolomeo Vanzetti, Ιστορία μιας προλεταριακής ζωής, Ξενοδοχείο των Ξένων, τ. 6ο, www.disobey.net/hotel_des_etrangers/Ksi6.doc
2. Bernard Shaw http://www.tcnj.edu
3. Conan Doyle http://cache.eb.com
4. Kirkus Associates for The Real World of Sherlock Holmes: The True Crimes Investigated by Arthur Conan 5. Doyle, by Peter Costello, http://www.amazon.com
5. Sacco & Vanzeti, Funeral http://raforum.info/IMG/jpg/funeral.jpg
6. Sacco & Vanzeti, http://www.lawlessdecade.net
7. The Chronicles of Sir Arthur Conan Doyle, The Titanic,
http://www.siracd.com/life_titanic.shtml
8. The legacy of Sacco & Vanzetti, http://www.crimelibrary.com
9. The Library of Virginia, http://www.lva.lib.va.us
10. Vanzeti Sacco http://www.spartacus.schoolnet.co.uk
11. Webster Thayer www.law.umkc.edu
12. Woody Guthrie, Ballads of Sacco & Vanzetti, http://www.geocities.com/Nashville/3448/sacco.html
13. Από την ιστορία των εγκλημάτων των ΗΠΑ, Η υπόθεση Σάκο και Βαντσέτι, Κυριακή 19 Αυγούστου 2007, http://www.rizospastis.gr/
14. Ιούνιος 2004, Θεσσαλονίκη, http://www.disobey.net/hotel_des_etrangers/Ksi6.doc
15. Ταξικός πόλεμος – αντίδραση, και οι Ιταλοί αναρχικοί, Adriana Dada – FdCA, Σάββατο 5 Απριλίου 2008, www.anarkismo.net/