Σερ Άρθουρ Ιγκνάτιους Κόναν Ντόιλ (1859-1930)Το πρωινό της Δευτέρας 7 Ιουλίου 1930 έφυγε, για τη μέγιστη και λαμπρότερη των περιπετειών του, ο Άρθουρ Κόναν Ντόιλ, ο Σερ της αστυνομικής λογοτεχνίας, ο πατέρας του αθάνατου αστυνομικού Σέρλοκ Χολμς που υπήρξε όμως κι ένας πολύπλευρος συγγραφέας με ιστορικά, επιστημονικής φαντασίας και άλλα έργα. Ο Κόναν Ντόιλ από πολλούς θεωρείται πως υπήρξε μια διχασμένη προσωπικότητα αιωρούμενος αρχικά μεταξύ ιατρικής και λογοτεχνίας, έπειτα μεταξύ λογικής και μεταφυσικού, και σε όλη τη ζωή του μεταξύ λυσσωδών μαχών για την υπεράσπιση του δίκαιου απέναντι σε κάθε μορφής ρατσισμό και υπεράσπισης της αποικιοκρατικής χώρας του.
Ο Σέρλοκ Χολμς και ο γιατρός Γουώτσον δια χειρός Σίντνεϊ Πέιτζετ. Ο παππούς του Ντόιλ. Τζον, ήταν πολιτικός σκιτσογράφος των Λονδρέζικων Τάιμς και ο θείος του Ρίτσαρντ «Ντίκι» Ντόιλ υπήρξε σπουδαίος σκιτσογράφος που δημιούργησε δική του σχολή.Πέρα από αυτό ο Ντόιλ ένας πραγματικός Ιρλανδός, απόγονος καλλιτεχνών, συναναστράφηκε με τις σπουδαιότερους λογοτέχνες και επιστήμονες της εποχής του, συμμετείχε ενεργά σε κάθε συνταρακτικό γεγονός εντός και εκτός Ηνωμένου Βασιλείου τολμώντας να εκδηλώνει πάντα τις απόψεις του υπέρ του δικαίου. Χαρακτηριστική έχει μείνει η δήλωσή του για την υπόθεση Σάκο και Βαντσέτι: Παρατηρώντας τα γεγονότα, είναι αδύνατον να μην συνειδητοποιήσεις ότι οι δύο Ιταλοί δεν εκτελέστηκαν ως δολοφόνοι, αλλά ως αναρχικοί. Το ίδιο αξιομνημόνευτες είναι οι σχέσεις του με τον Μπάρι και τον Στήβενσον, τον Κίπλινγκ, αλλά και με τον Όσκαρ Ουάιλντ που του έμεινε πραγματικά αξέχαστος. Άνθρωπος εφευρετικός, παρατηρητικός, ακάματος ταξιδευτής και συγγραφέας, πέρα από τον Σέρλοκ Χολμς, μας άφησε μια λογοτεχνική παρακαταθήκη εξαιρετικά πλούσια. Οι Γεφυρισμοί σήμερα θα ασχοληθούν με μια «σκοτεινή» σελίδα στη ζωή του Ντόιλ που δεν έχει να κάνει με την μεταφυσική του πλευρά. Άλλωστε στην εκτεταμένη βιογραφία του, προϊόν πολύχρονης αναζήτησης από πλευράς μας, μπορείτε να γνωρίσετε όλες τις πτυχές της ζωής του.
Σήμερα λοιπόν, ημέρα μνήμης του Ντόιλ, θα παρουσιάσουμε τον ιστορικό συγγραφέα και ειδικότερα τον τρόπο που συμμετείχε στον πόλεμο των Μπόερ και τις θέσεις που πήρε για τη σύγκρουση των Ευρωπαίων στην Αφρικανική ήπειρο στην αυγή του προηγούμενου αιώνα. Η επιλογή αυτή οφείλεται στην προ ημερών αναφορά μας στον Πατρίς Λουμούμπα όπου επισημάναμε τη συνεισφορά του Ντόιλ στην προβολή των εγκλημάτων που διέπρατταν οι Βέλγοι στο Κονγκό.
Σήμερα λοιπόν, ημέρα μνήμης του Ντόιλ, θα παρουσιάσουμε τον ιστορικό συγγραφέα και ειδικότερα τον τρόπο που συμμετείχε στον πόλεμο των Μπόερ και τις θέσεις που πήρε για τη σύγκρουση των Ευρωπαίων στην Αφρικανική ήπειρο στην αυγή του προηγούμενου αιώνα. Η επιλογή αυτή οφείλεται στην προ ημερών αναφορά μας στον Πατρίς Λουμούμπα όπου επισημάναμε τη συνεισφορά του Ντόιλ στην προβολή των εγκλημάτων που διέπρατταν οι Βέλγοι στο Κονγκό.
Ιανουάριος 1900. Ο πόλεμος έχει ξεκινήσει. Στην Με την είσοδο του 20ου αιώνα ξεσπά στην Νότια Αφρική ένας νέος πόλεμος που πέρασε στην ιστορία ως Β΄ Πόλεμος των Μπόερ. Οι Αφρικάνερς ή Μπόερ, λέξη που στην ολλανδική γλώσσα σημαίνει «αγρότες», ήταν οι λευκοί της Ν. Αφρικής με καταγωγή γερμανική, ολλανδική και γαλλική. Οι πρώτοι από αυτούς εγκαταστάθηκαν στην περιοχή το 1652 δημιουργώντας αποικία στο Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδας. Εκεί ασχολήθηκαν κυρίως με τη διακίνηση εμπορευμάτων από και προς τις αποικίες των Ανατολικών Ινδιών. Από το 1814 η αποικία αυτή βρίσκεται «ενταγμένη» στη βρετανική αυτοκρατορία. Ωστόσο, η ανακάλυψη χρυσού στην περιοχή είχε σαν αποτέλεσμα από το 1880 να συρρέουν στο Γιοχάνεσμπουργκ χιλιάδες Ευρωπαίοι με σκοπό τον γρήγορο πλουτισμό. Είκοσι χρόνια αργότερα η υπόθεση «ορυχεία» και «καλλιεργήσιμη γη» στην Νότιο Αφρική οδήγησε σε συγκρούσεις για τον έλεγχό τους. Βέβαια ο πρώτος πόλεμος, περιορισμένης κλίμακας και διάρκειας, είχε εξελιχθεί μεταξύ 1880-1881 με νίκη των κατοίκων του Τρανσβάαλ. Ακολούθως στις 11 Οκτωβρίου 1899 οι κυβερνήσεις της Νοτιοαφρικανικής Δημοκρατίας (Τρανσβάαλ) και του Ελεύθερου κράτους του Οράγη ένωσαν τις δυνάμεις τους απέναντι στους Βρετανούς οι οποίοι, όπως ήταν λογικό, επιθυμούσαν τον πλήρη έλεγχο των πλουτοπαραγωγικών πηγών και την εδραίωση της κυριαρχίας τους. Από την άλλη μεριά οι Μπόερ ήθελαν αφενός να διαφυλάξουν τη γη που κληρονόμησαν από τους προγόνους τους, ανεξάρτητα αν δεν ανήκε ούτε σε αυτούς, και ταυτόχρονα να διατηρήσουν την κοινή εθνική ταυτότητα που είχαν διαμορφώσει.
Ο Κόναν Ντόιλ τότε όντας ήδη 41 ετών και υπέρβαρος, ανακοίνωσε στην οικογένειά του ότι θα παρουσιαστεί ως εθελοντής. Ο στόχος του ήταν να αποκτήσει κυρίως εμπειρία μια και ενώ είχε γράψει για πολλές μάχες δεν είχε συμμετάσχει σε καμία. Χωρίς να γνωρίζει τι επιφύλασσε ο νέος αιώνας πίστευε ότι ήταν μοναδική και τελευταία ευκαιρία να παίξει και το ρόλο του στρατιώτη. Πράγμα το οποίο φυσικά δεν ίσχυε αφού η δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα στιγματίστηκε από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στον οποίο επίσης συμμετείχε, κυρίως ως παρατηρητής. Η επιθυμία του να στρατολογηθεί όπως ήταν φυσικό δεν έγινε δεκτή είτε λόγω ηλικίας είτε και λόγω σωματικού βάρους. Εκείνος όμως δεν το έβαλε κάτω. Αν και θαύμαζε πραγματικά τους Μπόερ εξακολουθούσε όχι μόνο να έχει τα σαράκι της περιπέτειας αλλά και τυφλή εμπιστοσύνη στη χώρα του. Έτσι, εκμεταλλευόμενος την ιατρική του ιδιότητα, εντάσσεται στην αποστολή και φεύγει για την Αφρική τον Φεβρουάριο του 1900.
Ομολογουμένως οι Βρετανοί περίμεναν να προελάσουν στη περιοχή αφού η αριθμητική τους υπεροχή ήταν προφανής. Ωστόσο οι Μπόερ αφενός ήξεραν την περιοχή και αφετέρου ήταν καλύτερα οργανωμένοι και με καλύτερο εξοπλισμό. Έτσι, αντί για μάχες ολίγων ημερών βρέθηκαν μπλεγμένοι σε έναν τριετή πόλεμο (1899-1902). Ένα πόλεμο που δεν είχε να «ζηλέψει» τίποτε από τους προηγούμενους που είχαν συμμετάσχει. Η βρετανική αυτοκρατορία κατηγορήθηκε για σωρεία εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων κατά αμάχων μεταξύ των οποίων βασανισμοί, στρατόπεδα συγκέντρωσης, βιασμοί, κ.ά. Οι ανθρώπινες απώλειες την περίοδο αυτή ήταν πολλές χιλιάδες και η κατακραυγή για τους θανάτους, ειδικά των παιδιών και των γυναικών, είχαν πάρει διεθνείς διαστάσεις.
Ο Ντόιλ που λίγα χρόνια αργότερα δεν δίστασε να φέρει στην δημοσιότητα τις αγριότητες των Βέλγων αποικιοκρατών κατά του λαού του Κονγκό, τότε στάθηκε όχι μόνο δύσπιστος απέναντι στις κατηγορίες για την αυτοκρατορία αλλά ανέλαβε να υπερασπιστεί δημόσια τη χώρα του. Σε μια από τις σχετικές δηλώσεις του ανέφερε: Λαμβάνοντας υπ΄ όψιν τις επίμονες δυσφημίσεις στις οποίες έχουν εκτεθεί εξίσου οι πολιτικοί μας και οι στρατιώτες μας, δημιουργείται το καθήκον να διαφυλάξουμε την εθνική μας τιμή και να πληροφορήσουμε τον κόσμο για τα γεγονότα. Αναφερόμενος στους θανάτους μάλιστα, έδωσε την πληροφορία ότι κατά τη διάρκεια της πολύμηνης παραμονής του στην αφρικανική χώρα διαπίστωσε ότι οι περισσότεροι θάνατοι στρατιωτών και ιατρικού προσωπικού προέρχονταν από τυφοειδή πυρετό και όχι από τραύματα. Και συνέχιζε, εννοώντας προφανώς ότι από την ίδια αιτία πέθαναν και οι χιλιάδες Μπόερ, εκτιμώντας ότι τα αναφερόμενα ως στρατόπεδα συγκέντρωσης δεν ήταν τίποτε άλλο από στρατόπεδα προσφύγων τα οποία οργάνωσε η βρετανική κυβέρνηση στην προσπάθειά της να προστατέψει τους αμάχους. Εκεί λοιπόν, σε αυτούς τους «χώρους φιλοξενίας» έγραψε ότι το υψηλό ποσοστό θνησιμότητας οφειλόταν στην κακή θεραπεία, όπως άλλωστε και των Βρετανών στρατιωτών.
Ο Κόναν Ντόιλ τότε όντας ήδη 41 ετών και υπέρβαρος, ανακοίνωσε στην οικογένειά του ότι θα παρουσιαστεί ως εθελοντής. Ο στόχος του ήταν να αποκτήσει κυρίως εμπειρία μια και ενώ είχε γράψει για πολλές μάχες δεν είχε συμμετάσχει σε καμία. Χωρίς να γνωρίζει τι επιφύλασσε ο νέος αιώνας πίστευε ότι ήταν μοναδική και τελευταία ευκαιρία να παίξει και το ρόλο του στρατιώτη. Πράγμα το οποίο φυσικά δεν ίσχυε αφού η δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα στιγματίστηκε από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στον οποίο επίσης συμμετείχε, κυρίως ως παρατηρητής. Η επιθυμία του να στρατολογηθεί όπως ήταν φυσικό δεν έγινε δεκτή είτε λόγω ηλικίας είτε και λόγω σωματικού βάρους. Εκείνος όμως δεν το έβαλε κάτω. Αν και θαύμαζε πραγματικά τους Μπόερ εξακολουθούσε όχι μόνο να έχει τα σαράκι της περιπέτειας αλλά και τυφλή εμπιστοσύνη στη χώρα του. Έτσι, εκμεταλλευόμενος την ιατρική του ιδιότητα, εντάσσεται στην αποστολή και φεύγει για την Αφρική τον Φεβρουάριο του 1900.Ομολογουμένως οι Βρετανοί περίμεναν να προελάσουν στη περιοχή αφού η αριθμητική τους υπεροχή ήταν προφανής. Ωστόσο οι Μπόερ αφενός ήξεραν την περιοχή και αφετέρου ήταν καλύτερα οργανωμένοι και με καλύτερο εξοπλισμό. Έτσι, αντί για μάχες ολίγων ημερών βρέθηκαν μπλεγμένοι σε έναν τριετή πόλεμο (1899-1902). Ένα πόλεμο που δεν είχε να «ζηλέψει» τίποτε από τους προηγούμενους που είχαν συμμετάσχει. Η βρετανική αυτοκρατορία κατηγορήθηκε για σωρεία εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων κατά αμάχων μεταξύ των οποίων βασανισμοί, στρατόπεδα συγκέντρωσης, βιασμοί, κ.ά. Οι ανθρώπινες απώλειες την περίοδο αυτή ήταν πολλές χιλιάδες και η κατακραυγή για τους θανάτους, ειδικά των παιδιών και των γυναικών, είχαν πάρει διεθνείς διαστάσεις.
Ο Ντόιλ που λίγα χρόνια αργότερα δεν δίστασε να φέρει στην δημοσιότητα τις αγριότητες των Βέλγων αποικιοκρατών κατά του λαού του Κονγκό, τότε στάθηκε όχι μόνο δύσπιστος απέναντι στις κατηγορίες για την αυτοκρατορία αλλά ανέλαβε να υπερασπιστεί δημόσια τη χώρα του. Σε μια από τις σχετικές δηλώσεις του ανέφερε: Λαμβάνοντας υπ΄ όψιν τις επίμονες δυσφημίσεις στις οποίες έχουν εκτεθεί εξίσου οι πολιτικοί μας και οι στρατιώτες μας, δημιουργείται το καθήκον να διαφυλάξουμε την εθνική μας τιμή και να πληροφορήσουμε τον κόσμο για τα γεγονότα. Αναφερόμενος στους θανάτους μάλιστα, έδωσε την πληροφορία ότι κατά τη διάρκεια της πολύμηνης παραμονής του στην αφρικανική χώρα διαπίστωσε ότι οι περισσότεροι θάνατοι στρατιωτών και ιατρικού προσωπικού προέρχονταν από τυφοειδή πυρετό και όχι από τραύματα. Και συνέχιζε, εννοώντας προφανώς ότι από την ίδια αιτία πέθαναν και οι χιλιάδες Μπόερ, εκτιμώντας ότι τα αναφερόμενα ως στρατόπεδα συγκέντρωσης δεν ήταν τίποτε άλλο από στρατόπεδα προσφύγων τα οποία οργάνωσε η βρετανική κυβέρνηση στην προσπάθειά της να προστατέψει τους αμάχους. Εκεί λοιπόν, σε αυτούς τους «χώρους φιλοξενίας» έγραψε ότι το υψηλό ποσοστό θνησιμότητας οφειλόταν στην κακή θεραπεία, όπως άλλωστε και των Βρετανών στρατιωτών.
Στρατόπεδο συγκέντρωσης όπου «φιλοξενήθηκαν» οι άμαχοι Μπόερ, πολλοί από τους οποίους βρήκαν το θάνατο, όπως το παιδί της εικόνας.
Τα ντοκουμέντα όμως της εποχής έδειχναν άλλα πράγματα. Φωτογραφίες με σωρούς νεκρών και σκελετωμένων γυναικόπαιδων έκαναν το γύρο του κόσμου. Όλες οι εφημερίδες παρουσίαζαν και τη δική τους άποψη μέσα από το πενάκι των πολιτικών σκιτσογράφων της εποχής. Η βρετανική αυτοκρατορία μπορεί να κέρδισε τον πόλεμο αλλά διασύρθηκε παγκόσμια χάνοντας όχι μόνο το μέρος του κύρους της αλλά και την αυτοπεποίθησή της σε ό,τι αφορούσε τις ικανότητες του στρατού της.
Σκίτσο του Jean Veber για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, που δημοσιεύθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 1901 στο περίφημο γαλλικό σατιρικό περιοδικό L'Assiette au Beurre.Ο συγγραφέας επιστρέφοντας στη χώρα του δημοσίευσε ένα πολυσέλιδο χρονικό από τον πόλεμο που στιγμάτισε τη χώρα του. Ο Μεγάλος Πόλεμος των Μπόερ εκδόθηκε τον Οκτώβριο του 1900 και αποτελεί ένα αριστούργημα πολεμικής λογοτεχνίας, περιλαμβάνοντας και ευφυέστατα σχόλια για την οργάνωση του πολέμου, ο οποίος πέρασε στην ιστορία και για έναν ακόμη λόγο. Ήταν ο πρώτος που εφαρμόσθηκε η τεχνολογία καθώς οι Βρετανοί έλεγχαν τις κινήσεις των Μπόερ με αερόστατο! Έχοντας χαρακτηρίσει, πιο πάνω, τον Ντόιλ ως «εφευρετικό» δεν εννοούμε ασφαλώς μόνο τον τρόπο με τον οποίο έπλεκε αστυνομικές, μυστηρίου και ηρωικές περιπέτειες. Ο Κόναν Ντόιλ εκτός από την αγάπη του για τα ταξίδια, τον αθλητισμό και τις καινοτομίες του (εισαγωγή κα η καθιέρωση του σκι στην Ελβετία!), κατέθεσε σπουδαίες προτάσεις για την οργάνωση του πολέμου και τα συστήματά του, όπως οι σωσίβιες λέμβοι. Γι΄ αυτό ίσως να σχολίασε τόσο πολύ στο μνημειώδες σύγγραμμά του ό,τι σχετικό με τεχνικές και στρατηγικές.
Τον Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ πένθησαν εκατομμύρια θαυμαστές του σε ολόκληρο τον κόσμο οι οποίοι φαίνεται ότι υποσχέθηκαν να κρατήσουν ζωντανό τον ήρωά του. Όπως κι έγινε. Ο Σέρλοκ Χολμς εξακολουθεί περισσότερο από έναν αιώνα να κατακτά το κοινό. Κι αν ο θνητός πατέρας του υπερασπίστηκε κάποτε την αποικιοκρατία στο όνομα της χώρας του φαίνεται ότι με το βιβλίο του Έγκλημα στο Κονγκό ότι φρόντισε να αποκαταστήσει τουλάχιστον ένα μέρος από το δίκαιο. Πράγμα το οποίο η πατρίδα του δεν έκανε ποτέ.
Η βιογραφία του Κόναν Ντόιλ από τους Γεφυρισμούς σε μορφή αρχείου pdf.
Τον Σερ Άρθουρ Κόναν Ντόιλ πένθησαν εκατομμύρια θαυμαστές του σε ολόκληρο τον κόσμο οι οποίοι φαίνεται ότι υποσχέθηκαν να κρατήσουν ζωντανό τον ήρωά του. Όπως κι έγινε. Ο Σέρλοκ Χολμς εξακολουθεί περισσότερο από έναν αιώνα να κατακτά το κοινό. Κι αν ο θνητός πατέρας του υπερασπίστηκε κάποτε την αποικιοκρατία στο όνομα της χώρας του φαίνεται ότι με το βιβλίο του Έγκλημα στο Κονγκό ότι φρόντισε να αποκαταστήσει τουλάχιστον ένα μέρος από το δίκαιο. Πράγμα το οποίο η πατρίδα του δεν έκανε ποτέ.
Η βιογραφία του Κόναν Ντόιλ από τους Γεφυρισμούς σε μορφή αρχείου pdf.
