Νέος Διωγμός

του  Κώστα Βάρναλη

Συνάντησα μια Κυριακή¹ σε κάποιαν από τις ακτές του Ευβοϊκού τον Α. Δελμούζο². Του είπα:

-Όταν συλλογίζεται κανείς πόσοι κόποι μας, πόσα νεανικά μας όνειρα, πόσες θυσίες πάνε χαμένα! Πώς αρχίσαμε και πού τελειώσαμε! Και καμιά ελπίδα δεν υπάρχει να σταματήσει το πισωδρόμημα. Ξαναγυρίσαμε από κει που αρχίσαμε. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας!

-Εγώ, μου απάντησε, εξακολουθώ να πιστεύω. Τίποτα δε χάθηκε για πάντα. Υπάρχουνε πολλοί νέοι ακόμα με ψυχή!

Κούνησα το κεφάλι μου.

-Ο Χατζηδάκις³, πρόσθεσε, με αποκαλούσε «ανόητον ιδεολόγον». Και θέλω να είμαι!

Η οικονομική και πολιτική εξόρμηση της αστικής τάξης επί Βενιζέλου συνέπεσε με την πνευματική της εξόρμηση. Ποτές η Ελλάδα δεν είχε τόσο μεγάλο και τόσο πλούσιον πνευματικόν οργασμό, όσον τότες. Κι αυτός ο πνευματικός οργασμός είτανε συγκεντρωμένος κάτου από τη σημαία του δημοτικισμού.

Και τότες ακριβώς, στο Βόλο, ιδρύθηκε από το Σαράτση⁴ και το Δελμούζο (νεαρόν τότε παιδαγωγό) το πρώτο σχολείο της Ελλάδας, που καθιέρωσε για όργανο διδασκαλίας τη γλώσσα του λαού και για σκοπό διδασκαλίας τη νεοελληνικήν πραγματικότητα.

Η Αντίδραση: πολιτική, εκκλησιαστική, ακαδημαϊκή (ό,τι χαραχτηριζότανε τότε σα «φαυλοκρατία») κίνησε τη δίκη των «αθέων» κ' έκλεισε το σχολειό! Κι όμως ο αγώνας δε σταμάτησε. Ύστερ΄ από λίγα χρόνια, η δημοτική έμπαινε στις τέσσερις πρώτες τάξεις του δημοτικού και γραφότανε το περίφημο Αναγνωσματάριο του Ζαχ. Παπαντωνίου, «Τα Ψηλά Βουνά».

Η προοπτική είτανε τούτη: Κάθε χρόνο να προχωρεί η γλώσσα του λαού κι από μια τάξη, όσο να καταχτήσει όλο το δημοτικό σκολειό - κι από κει προχωρώντας στο ελληνικό, να μπει στο γυμνάσιο κι από το γυμνάσιο στο πανεπιστήμιο... Και πού φτάσαμε; Πίσω! Στά... «ία», στα «ωά» και στην... «αίξ!». Ξαναπέσαμε ως το λαιμό στο βούρκο της φαυλοκρατίας και της αμορφωσιάς. Και το «ξανακύλισμα» είναι θάνατος. Όχι μονάχα πνευματικός, θάνατος καθολικός!

Και ξέρετε τι θα συμβεί; Οι «εθνικόφρονες» λογοτεχνικοί σύλλογοι, οι επίσημοι διανοούμενοι της Αντίδρασης -όλοι τους δημοτικιστές- ή θα σιωπήσουν ή θα υπερθεματίσουν. Με το δικαιολογητικό πως είναι υπέρ του καλώς εννοουμένου δημοτικισμού κ΄ εναντίον των... άκρων!

Και θα δείτε τα εξής σε λίγο: Ο Μητροπολίτης να συγχαίρει τον υπουργό της Παιδείας για την εθνική του τόλμη! Οι Συγκλητικοί του πανεπιστημίου και των άλλων ανωτάτων σχολών να σπεύδουνε στο υπουργείο να υποβάλουν τα συγχαρητήριά τους.

Κι αυτοί ακόμα οι δημοδιδάσκαλοι (άσε πια τους καθηγητάδες της Μέσης!) θα πανηγυρίζουν «επί τη εθνική νίκη» -και το χειρότερο αλλά και το φυσικότερο για ένα έθνος αγράμματο, θα ξαναβρυκολακιάσουνε στην πρωτεύουσα και τις επαρχίες τα παλιά κι αξιολύπητα εκείνα συλλαλητήρια εναντίον των αθέων, των μητραλοιών, των Σλαύων…

Και το ακόμα χειρότερο: ο παλιάς «Παμφοιτητικός» θα μαζέψει και θα κάψει μπροστά στα πολύπαθα Προπύλαια του πανεπιστημίου τα αντεθνικά έργα του Σολωμού, του Παλαμά, του Ψυχάρη, του Πάλλη, του Μακρυγιάννη, του Κολοκοτρώνη, του Σκουζέ...

Όλοι οι «εγγράμματοι» εναντίον των αγραμμάτων! Κι όλοι οι αρχοντοχωριάτες εναντίον των ορεσιβίων!

Σημειώσεις

[1] Ο Κώστας Βάρναλης προσδιορίζει σε υποσημείωση τη χρονιά: 1953.

[2] Ο Αλέξανδρος Δελμούζος υπήρξε σπουδαίος δάσκαλος και ένθερμος υποστηρικτής της δημοτικής γλώσσας. Το όνομά του έχει συνδεθεί με τα «Αθεϊκά» 

[3] Ο Γεώργιος Χατζιδάκις ήταν ο πρώτος καθηγητής γλωσσολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. 

[4] Ο Βολιώτης γιατρός και πολιτικός Δημήτρης Σαράτσης, υποστήριξε το έργο του Δελμούζου. 

Πηγή: Κώστας Βάρναλης (1983) Αισθητικά-Κριτικά-Σολωμικά, Αθήνα: Κέδρος.