Αυλαία, ασύστατοι! Αιμορραγούν ως και οι πέτρες, σ’ αυτόν τον άνυδρο καιρό! ΑΥΛΑΙΑ (Γ. Μπλάνας, Στασιωτικό 53o)

30/4/09

Γιάννης Ρίτσος: Μεταθανάτια πρωτοπορία


Yannis Ritsos © Niki Tupaldou
.
Πριν λίγες ημέρες έλαβα μέσω του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μια τιμητική, ευγενική πρόσκληση από την κ. Αγγελική Κώττη, τη γνωστή μας ιστολόγο «Εαρινή Συμφωνία» [1] το περιεχόμενο της οποίας αφορούσε τη γενέθλια Εργατική Πρωτομαγιά για τον Γιάννη Ρίτσο[2]. Και πιο συγκεκριμένα να αφιερώσουμε τις οθόνες μας στον μεγάλο μας ποιητή στη μνήμη του οποίου είναι αφιερωμένη η φετινή χρονιά. Πράγματι, το 2009 ανακηρύχθηκε έτος Ρίτσου[3] . Ωστόσο όσο το ακούσατε εσείς άλλο τόσο κι εμείς. Με αφορμή λοιπόν, αυτή τη «σιωπή ιχθύος» της Πολιτείας, ξεκίνησε η πρωτοβουλία. Ευχαριστώ θερμά την Αγγελική για την πρόσκληση και της εύχομαι, και από εδώ, η επανέκδοση του έργου της για τον Γιάννη Ρίτσο [4] να τύχει της ίδιας ανταπόκρισης από το κοινό, όπως και την πρώτη φορά.

Ωστόσο η απουσία τιμητικών εκδηλώσεων για τον Γιάννη Ρίτσο προσωπικά δεν με εκπλήσσει. Φαντάζομαι και τους περισσότερους από εσάς. Ο Γιάννης Ρίτσος ήταν κομμουνιστής. Έλληνας κομμουνιστής. Αυτό πιστεύω ότι τα εξηγεί όλα. Αλλά ας αφήσω να το εξηγήσει καλύτερα ο Γιώργος Μπλάνας [5] με αποσπάσματα του κειμένου του που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο στις «Αναγνώσεις» της «Αυγής» [6] υπό τον τίτλο «Μεταθανάτια πρωτοπορία».
.

Yannis Ritsos © Niki Tupaldou

.

Ο Γιάννης Ρίτσος είναι μια από τις μετρημένες στα δάχτυλα περιπτώσεις Ελλήνων ποιητών, που το έργο τους μνημειώθηκε στη βάση των προβλημάτων που δημιούργησε. Είναι περιττό νομίζω να επαναλάβουμε πως οι περισσότεροι σημαντικοί ποιητές μας ακολούθησαν την ίδια μοίρα. Από τον Σολωμό και τον Κάλβο, μέχρι τον Καβάφη και τον Καρυωτάκη, οι περιορισμένοι ορίζοντες της κρατικοδίαιτης ελληνικής κριτικής κάρπισαν ως επί το πλείστον απορίες. Το φαινόμενο αυτό είναι φυσικό, αν αναλογιστούμε την επιμονή με την οποία η ποίηση αναγνωριζόταν ως ένα από τα «αιώνια» χαρακτηριστικά μιας, κατά το μάλλον ή ήττον, παιδαριώδους ελληνικότητας.

Έτσι, δεν μας αφορούσε η σχέση του Σολωμού με τον γερμανικό ιδεαλισμό, η σχέση του Κάλβου με την αριστερά του Διαφωτισμού, η σχέση του Καβάφη με την αμφισβήτηση του ιστορικού ως υπερατομικού παράγοντα, η σχέση του Καρυωτάκη με το πολιτικό ως στοιχείο υπαρκτικής προοπτικής. Μας ενδιέφερε μόνο η λειτουργία της ποίησης στο εσωτερικό μιας κλειστής, περιορισμένης γεωγραφικά, ιστορικής οντότητας, η οποία αποφάσισε πως της αρκούσε ένας συνδυασμός ανατολίτικης θεοκρατίας και ευρωπαϊκού απολυταρχισμού -δύο ιστορικά μορφώματα καταδικασμένα- για να συντηρήσει τη ληστρική ολιγαρχία της.

Το νεοελληνικό κράτος, από ένα σημείο της συγκρότησής του, υπήγαγε κάθε μορφή λόγου και πράξης στις μεταμορφώσεις μιας υπερούσιας μονάδας: ένα έθνος, ένας θεός, ένας άρχοντας, μία γλώσσα και, φυσικά, μία λογοτεχνία με όργανο τη γλώσσα των προγόνων μας -ή τη μία γνήσια δημοτική του ενός λαού, μετά την εμφάνιση του δημοτικιστικού δογματισμού- και αποκλειστικό θέμα τη μοίρα του έθνους.

Τέτοιο ήταν -τουλάχιστον μέχρι το 1975- το περιβάλλον εντός του οποίου δημιούργησε το μεγαλειώδες έργο του ο Γιάννης Ρίτσος, ακολουθώντας τη μοίρα των περισσοτέρων ποιητών της γενιάς του. Η αναγνώριση του Γιώργου Σεφέρη ως ανανεωτή, διαμορφωτή και ηγέτη της ποίησής μας μετά το 1930, με την επίμονη πρωτοβουλία του Ανδρέα Καραντώνη, ενός μετριότατου κριτικού αλλά ενεργητικότατου προπαγανδιστή της ελληνικής ιστορικής μοναδικότητας, ανέστειλε κάθε δυνατότητα πολιτισμικής ανάπτυξης των στοιχείων του πραγματικού ελληνισμού, του ελληνισμού που χειμαζόταν σε συνθήκες απόλυτης ποδηγέτησης των χαρακτηριστικών του.

Η λατρεία της αυτοδιάθεσης του ατόμου, μέσω της συνεχούς αμφισβήτησης των πολιτικών θεσμών, το χαρακτηριστικό που επέτρεψε στους λαούς της Ευρώπης να περάσουν από τον Διαφωτισμό στην έμπρακτη οικοδόμηση δημοκρατιών, καταπνίγηκε αιματηρά στην Ελλάδα, ώσπου διαμορφώθηκε μια εκτρωματική κοινωνική συνείδηση, με αυστηρές αρχές που δεν στηρίζονται σε κανένα λογικό σχήμα. Συνεπώς, δεν ήταν παράδοξο το γεγονός πως η κριτική της λογοτεχνίας δεν κατάφερε ποτέ να περάσει στο θεωρητικό επίπεδο.

Κάθε νέα ποιητική φωνή με κάποιο υπολογίσιμο έρεισμα στο κοινό των αυτόνομων -και όχι καθοδηγούμενων από την εκπαίδευση- αναγνωστών, περνά από τα παρακάτω στάδια: καθύβριση, αποσιώπηση, μερική αποδοχή, εθνικοποίηση, συρρίκνωση, απόσυρση. Δεν είναι η κατάλληλη ευκαιρία να αναπτύξουμε τον όλεθρο που έσπειραν και σπέρνουν αυτά τα στάδια εξόντωσης του ποιητή μέσα στον απαράδεκτο χυλό μιας φανταστικής ελληνικότητας που δεν έχει καμιά σχέση με τη δυναμική των σύγχρονων Ελλήνων.
.
.
Έπρεπε όμως να τα αναφέρουμε, γιατί το έργο του Γιάννη Ρίτσου, εξαιρετική περίπτωση προσφοράς στην παγκόσμια λογοτεχνία, κρίνεται ακόμα στη βάση κοινών τόπων, οι οποίοι συνεχίζουν να κρατούν την ελληνική ποίηση στο περιθώριο της ευρωπαϊκής πνευματικής ζωής, ικανοποιούν όμως το συντεχνιακό ναρκισσισμό μιας πνευματικής ελίτ τραγικά συντηρητικής.

Σύμφωνα με αυτούς τους κοινούς τόπους, ο Ρίτσος έγραψε πάρα πολλά ποιήματα -ενώ οι ποιητές θα έπρεπε να γράφουν πολύ λίγα- έγραψε μεγάλα ποιήματα -ενώ οι ποιητές θα έπρεπε να γράφουν μόνο μικρά ποιήματα- είχε πολιτική διάσταση -ενώ οι ποιητές δεν θα έπρεπε ν’ ασχολούνται με την πολιτική- δεν καταδίκασε το σταλινικό καθεστώς -ενώ οι μεγάλοι ποιητές θα έπρεπε να το έχουν καταδικάσει.

Σαν να λέμε, τα προβληματικά στοιχεία της ποίησης του Γιάννη Ρίτσου είναι ακριβώς οι αρετές του αρχαίου ελληνικού λόγου. Όσο για το τελευταίο, την καταδίκη του Στάλιν, αποτελεί μια ανόητη παρατήρηση, αφού εξετάζει την αξία ενός ποιητικού έργου με κριτήριο την πολιτική πρακτική του δημιουργού του. Σ’ αυτήν την περίπτωση, τα 2/3 των ποιητών του σύγχρονου κόσμου θα έπρεπε να απορριφθούν.

© Photography Studio Zoom Christos Zouliatis

/

Είναι προφανές πως αν ο Ρίτσος δεν είχε τη συμπαράσταση των ομοϊδεατών του, σήμερα η τρομερή επαρχία μας θα τον είχε εξαφανίσει από προσώπου γης. Αν δεν διάβαινε το κατώφλι της Ελλάδας μέσω της παγκόσμιας αριστερής διανόησης, δεν θα είχε ούτε τη μοίρα του Βιζυηνού, του Σικελιανού, του Καρυωτάκη, του Βάρναλη, ποιητών απέναντι στους οποίους η «επίσημη» ελληνική κριτική έδειξε εν πολλοίς την αμάθεια και εν ολίγοις την αντιπνευματικότητά της.

Ωστόσο, το κολοσσιαίο -και από πολλές απόψεις υπεράνθρωπο- έργο του Ρίτσου διαμόρφωσε μια πνευματική επικράτεια η οποία παρέκαμπτε τον ιστορικό αυτισμό της νεοελληνικής σκέψης και συνέδεε την αρχαία με τη νεώτερη Ελλάδα στη βάση της παγκόσμιας σημασίας της πρώτης. Κλειδί αυτής της σύνδεσης ήταν το άτομο, η υπαρκτική μονάδα και η προσπάθειά της να αδράξει και να συγκρατήσει τον αποχρώντα λόγο της παρεύρεσής της μέσα στην εντελώς παράλογη -μέχρι γοητείας- επικράτεια των ανθρώπων και των πραγμάτων…

.


.
Πιστεύω ότι ο Γιώργος, που ευλαβικά μελετά από τα παιδικά του χρόνια τον Γιάννη Ρίτσο, θα μας πει ακόμη περισσότερα για αυτόν από τις σελίδες του περιοδικό «Δέντρο» που θα κυκλοφορήσει εντός των ημερών με σχετικό αφιέρωμα στον ποιητή μας. Στο άρθρο αυτό, απ΄ όσα γνωρίζουμε, ξετυλίγονται κρυμμένες πτυχές του Γιάννη Ρίτσου.

Συνεχίζοντας την υπόσχεση για το αφιέρωμα τις μέρες αυτές, στον Γιάννη Ρίτσο ας απολαύσουμε ορισμένα από τα 21 ποιήματα της συλλογής «Παρενθέσεις» [7] όπως υποσχέθηκα στην Αγγελική.

Η επιλογή των «Παρενθέσεων» δεν είναι τυχαία. Ο Γιάννης Ρίτσος με τους στίχους του αυτούς επιβεβαίωσε μια πεποίθηση που έχω από την τρυφερή ακόμη ηλικία: οι ποιητές οιωνίζονται. Μαντεύουν το μέλλον και αποτυπώνουν τους οιωνούς έμμετρα. Γιατί αλλιώς δεν θα ήταν ποιητές. Θα ήταν άνθρωποι. Και η ποίηση, ως γνωστόν, απαιτεί έξοδο από το φτωχό ανθρώπινο σαρκίο.

Έτσι κάπως ξεκινούσα σ΄ ένα μικρό έντυπο, δώρο σε αγαπημένο μου πρόσωπο, στο οποίο περιλαμβάνονται 13 ποιήματα του Γιάννη Ρίτσου συνοδευόμενα από ισάριθμους πίνακες του Πωλ Γκωγκέν. Ενός σπουδαίου καλλιτέχνη που απαθανάτισε την άλλη όψη της ζωής, με χρώματα φωτεινά, ως προάγγελος του 21ου αιώνα [8]. Αυτός είναι και ο λόγος που διάλεξα να «τρέξω τα έργα του» δίπλα στους στίχους του Ρίτσου. Του ποιητή που ακόμη και μετά το θάνατό του εξακολουθεί να είναι πρωτοπόρος .

.

Πωλ Γκωγκέν. Στο παράθυρο.1882. Μουσείο Ερμιτάζ, Πετρούπολη, Ρωσία.

Το νόημα της απλότητας

.

Πίσω από απλά πράγματα κρύβομαι, για να με βρείτε
αν δεν με βρείτε, θα βρείτε τα πράγματα,
θ΄ αγγίξετε εκείνα που άγγιξε το χέρι μου,
θα σμίξουν τα χνάρια των χεριών μας.

Το αυγουστιάτικο φεγγάρι γυαλίζει στην κουζίνα
σα γανωμένο τέντζερι (γι΄ αυτό που σας λέω γίνεται έτσι)
φωτίζει τ΄ άδειο σπίτι και τη γονατισμένη σιωπή του σπιτιού-
πάντα η σιωπή μένει γονατισμένη.

Η κάθε λέξη είναι μια έξοδος
για μια συνάντηση, πολλές φορές ματαιωμένη,
και τότε είναι μια λέξη αληθινή, σαν επιμένει
στη συνάντηση.

Πωλ Γκωγκέν. Upaupa (aka Fire Dance) 1891.
.
Πείνα
.
Πέρασε η νύχτα μπουκωμένη αμίλητο νερό. Τα χαράματα
έλαμψε ο ήλιος μουσκεμένος στα κουλουριασμένα καραβόσκοινα.
Πρόσωπα-σκιές, κατάρτια-σκιές, ταξίδια-
τάδαμε, δεν τάδαμε – δε χόρτασε η πείνα μας.

Κάποιος φώναζε πίσω απ΄ το βουνό κάποιος άλλος
πίσω από τα δέντρα κ΄ ένας άλλος κι άλλος
σ΄ όλο το μήκος του δειλινού –πού να τρέξουμε;
Πού να προφτάσουμε; Μήπως είμαστε εμείς που
φωνάζαμε; Και τα βουνά
γίνονταν πιο μεγάλα και κοφτερά σαν τα δόντια του πεινασμένου.

Πωλ Γκωγκέν. Μαντλίν Μπερνάρ. 1888. Μουσείο Ζωγραφικής και Γλυπτικής Γκρενόμπλ, Γαλλία.
.
Ένα πρόσωπο

.
Είναι ένα πρόσωπο φωτεινό, σιωπηλό, καταμόναχο
σαν ολόκληρη μοναξιά, σαν ολόκληρη νίκη
πάνω στη μοναξιά. Αυτό το πρόσωπο
σε κοιτάζει ανάμεσα από δυο στήλες ασάλευτο νερό.

Και δεν γνωρίζεις ποιο απ΄ τα δύο πείθει
Περισσότερο.



Πωλ Γκωγκέν. Merahi metua no Tehamana. 1893. Ινστιτούτο Τέχνης, Σικάγο, ΗΠΑ.
.

Μετάπλαση

.
Αυτό που λες γαλήνη ή πειθαρχία, καλοσύνη ή
απάθεια,
αυτό που λες κλεισμένο στόμα με σφιγμένα δόντια
δείχνοντας τη γλυκειά σιωπή του στόματος,
κρύβοντας τα σφιγμένα δόντια,
είναι μονάχα η καρτερία των μετάλλων κάτω απ΄
το χρήσιμο σφυρί,
κάτω απ΄ το τρομερό σφυρί –είναι που ξέρεις πως απ΄ το άμορφο περνας προς τη μορφή.


Πωλ Γκωγκέν. To προφίλ του Λαβάλ (Still Life with Profile of Laval). 1886. Μουσείο Τέχνης, Ινδιανάπολη, ΗΠΑ.
.
Συμπέρασμα
.
Αυτό το παράθυρο είναι μονάχο.
Αυτό το αστέρι είναι μονάχο,
σαν το τσιγάρο ξεχασμένο στο τραπέζι-
καπνίζει, καπνίζει στο γαλάζιο, μονάχο.

Κ΄ εγώ είμαι μονάχος, είπε.
ανάβω το τσιγάρο μου, καπνίζω.
καπνίζω και σκέφτομαι. Δεν είμαι μονάχος.
.

Πωλ Γκωγκέν. Faaturuma. 1891. Μουσείο Νέλσον Άτκινς, Κάνσας, ΗΠΑ.
.
Το ευχαριστώ

. Εσύ δε θα μου πεις ευχαριστώ,
όπως δε λες ευχαριστώ στους χτύπους της καρδιάς σου
που σμιλεύουν το πρόσωπο της ζωής σου.

Όμως εγώ θα σου λέω ευχαριστώ
γιατί γνωρίζω τι σου οφείλω.

Αυτό το ευχαριστώ είναι το τραγούδι μου.


Αναφορές
[1] Εαρινή Συμφωνία, Το blog της Αγγελικής Κώττη.
[2] Γιάννης Ρίτσος. Ο ποιητής της Ρωμιοσύνης.
[3] Γιάννης Ρίτσος. Εκατό Χρόνια από τη γέννησή του. 2009. ΕΚΕΒΙ.
[4] Ελληνικά Γράμματα Έτος Γιάννη Ρίτσου με επανέκδοση της βιογραφίας του από την Αγγελική Κώττη.
[5] Γιώργος Μπλάνας.
[6] Το blog των Αναγνώσεων της Αυγής
[7] Γιάννης Ρίτσος. 1946-1947, Ποιήματα, Β´. Εκδόσεις «Κέδρος»,1961.
[8] Πολ Γκογκέν, Ο προάγγελος του 21ου αιώνα, Το Βήμα, 4-8-2002.

Πηγές εικόνων
-Αφιέρωμα στον Γιάννη Ρίτσο, Φωτογραφικό Αρχείο, Ελληνικό Φεστιβάλ.
-Ο Εικαστικός Γιάννης Ρίτσος, Ριζοσπάστης, 5-10-2003
-Olga’s Gallery, Paul Gauguin
-Best Price Art, Paul Gauguin
-Indianapolis Museum of Art, Paul Gauguin
-Gauguin in Tahiti, Florida International University
..

24/4/09

Η γάτα ...το γατάκι της!

Γυμνός βασιλιάς - Αντρέ Ντιντένκο

Αυτό πιστεύω πως θα σκεφθείτε όλοι όταν διαβάσετε τη συνέχεια. Ωστόσο οφείλω να σας επισημάνω ότι είναι η πρώτη φορά που προβαίνω σε τέτοιου είδους (ανα)δημοσίευση, αλλά και η πρώτη φορά που γράφω στους "Γεφυρισμούς" χωρίς προετοιμασία σε επεξεργαστή κειμένου, χωρίς παραπομπές κ.λπ. Είναι αυθόρμητη η παρούσα και οφείλεται ασφαλώς στον ενθουσιασμό μου για το καμάρι μου, τον έτερο των Γεφυριστών.

..

Ο Κώστας λοιπόν εδώ και λίγους μήνες έχει δημιουργήσει ένα blogάκι με τίτλο "Ποιητές της σκιάς" στο οποίο του στέλνουν με e-mail διάφοροι γνωστοί και άγνωστοι τα κείμενά τους για αναδημοσίευση. Εγώ τον βοήθησα μόνο σε ορισμένα τεχνικά ζητήματα, επειδή δεν έχει και πολύ διαθέσιμο χρόνο, και ο συνιστολόγος Γιώργος Κάππα ανέλαβε τα εικαστικά δημιουργώντας την εικόνα ώστε να βγάζει όσο το δυνατόν περισσότερο το ύφος αυτού του νεανικού ιστολογίου.

..

Προχθές λοιπόν ο Κώστας έχοντας πολύ καιρό, λόγω φόρτου εργασίας, να γράψει στους "Ποιητές" δημοσίευσε ένα κείμενο το οποίο με άφησε άφωνη. Όχι γιατί δεν τον θεωρώ ικανό να σκεφτεί και να γράψει, αλίμονο, αλλά είναι τέτοιο το θέμα και τέτοια η προσέγγιση που κάνει που πραγματικά με εντυπωσίασε για την ηλικία του.

..

Να σας εξομολογηθώ και κάτι άλλο φίλοι μου; Επειδή ο Κώστας ξεκινά με ένα απόσπασμα του Χόρχε Λουί Μπόρχες κάπου στα μισά του ομολογουμένως σύντομου κειμένου, σηκώθηκα και πήρα το βιβλίο του συγγραφέα "Εγκώμιο της Σκιάς" έχοντας την πεποίθηση ότι τα γράφει ο Μπόρχες όλα αυτά και δεν το θυμάμαι.. Μετά σκέφτηκα για πολλοστή φορά ότι τα γονίδια έδρασαν και τραβάει στα χνάρια του θείου του.

..

Ξέρω, ξέρω.. τώρα σκέφτεστε τον τίτλο που έβαλα παραπάνω ως καλή μαμά. Διαβάστε όμως τον Γυμνό βασιλιά και θα διαπιστώσετε ότι αν υπερβάλλω, το κάνω στο ελάχιστο… ως γάτα για το γατάκι της. Το κείμενο έχει ως εισαγωγή το συμπέρασμα:

..

Ένας γυμνός βασιλιάς είναι ο άνθρωπος

που κοκορεύεται για την κορώνα του

και αγνοεί πως τα ρούχα του λείπουν

Κ.Π.

Σας ευχαριστώ που με αφήνετε να καμαρώνω!

.

23/4/09

Ένας ανόητος Δράκος

Δράκος σε μεταξωτό ένδυμα μανδαρίνων της περιόδου (1796-1820) επί δυναστείας Qing
.
Σήμερα είναι μια αποφράδα μέρα για τους Δράκους. Γιορτάζεται ο Άγιος Γεώργιος ο οποίος όπως είναι γνωστό εξόντωσε έναν δράκο τρομερό. Χρόνια πολλά κατ΄ αρχήν στους Γιώργηδες οι οποίοι, όπως είναι επίσης γνωστό, εκτός από το να σκοτώνουν Δράκους έχουν και το χάρισμα του Μίδα.

Ο Γιώργος της οικογένειάς μας ασχολούμενος με τα τερατάκια, έψαξε πολύ την υπόθεση «Δράκοι» και μεταξύ άλλων σημειώνει για τα πλάσματα αυτά: «Όπου γης και Δράκος. Κάποτε ήταν περισσότεροι κι απ’ τα κουνούπια. Από την Ιαπωνία μέχρι την Αμερική, κι απ’ την Αλάσκα μέχρι την άκρη της Αφρικής, οι Δράκοι βασίλευαν, και μόνο οι πολύ γενναίοι άνθρωποι μπορούσαν να τους υποτάξουν ή να τους σκοτώσουν. Σήμερα έχουν μείνει πολύ λίγοι, απάνω στις σφραγίδες των βασιλιάδων της Ευρώπης…. Πρώτοι έρχονται οι Δράκοι της Ανατολής, που είναι παλιότεροι και πιο περίεργοι. Ο Κινεζικός Δράκος, που τον λένε Λονγκ, είναι σαν πολύ μακρύ φίδι με λέπια, αλλά έχει κομμάτια κι από άλλα ζώα: ένα ή δύο κέρατα, δόντια σουβλερά, κεφάλι λιονταριού, ουρά βοδιού... τέτοια. Σχεδόν πάντα δεν έχει φτερά. Κανονίζει τον καιρό και οι Κινέζοι τον έχουν για σημάδι δύναμης….»

Έτσι με αφορμή αυτή ακριβώς τη διαπίστωση του εορτάζοντα ψάξαμε και βρήκαμε ένα παραμύθι για τα πλάσματα που αποτελούν αιώνες ολόκληρους το σύμβολο της Κίνας. Ένα παραμύθι που θεωρείται ως διήγηση του Βούδα και που μα την αλήθεια έχει πολλές μεταφορές για τους σύγχρονους Δράκους. Αυτούς που έχουν την εντύπωση ότι υποκύπτουμε. Επειδή απλά είναι βλάκες.

Τα πολύ παλιά χρόνια, ένας δράκος που ζούσε στη μεγάλη θάλασσα παρατήρησε ότι η γυναίκα του δεν ήταν καλά. Βλέποντας το χρώμα να φεύγει σιγά σιγά από το πρόσωπό της, της είπε:
- Αγαπημένη μου, τι θέλεις να σου φέρω να φας;
Η δράκαινα όμως τον κοίταζε σιωπηλή.
- Πες μου εσύ τι θέλεις και θα το ΄χεις, την παρακαλούσε ο στοργικός σύζυγος.
- Αφού δεν μπορείς να το κάνεις γιατί να το συζητάμε; του απάντησε εκείνη.
- Εμπιστεύσου με, και θα ΄χεις ό,τι λαχταράει η καρδιά σου, επέμενε ο δράκος.
- Λοιπόν, θέλω να φάω την καρδιά ενός πιθήκου, απάντησε η δράκαινα.
- Μα πώς κυρά δράκαινα θα γίνει αυτό; Οι πίθηκοι ζουν στα δάση πάνω στα βουνά. Πώς θα μπορέσω να πάρω μια από τις καρδιές τους;.
-Δηλαδή θέλεις να πεθάνω. Το ξέρω ότι αυτό θα γίνει.

Τότε ο δράκος έτρεξε γρήγορα γρήγορα στη στεριά κι άρχισε να κατασκοπεύει έναν πίθηκο που καθόταν στην κορφή ενός δέντρου. Κάποια στιγμή του λέει:
-Καλά δεν φοβάσαι μην πέσεις από κει πάνω όταν βρέχει και ρίχνει καρεκλοπόδαρα;
- Μπα, λέει ο πίθηκος, δεν φοβάμαι.
- Και τι τρως εκεί πάνω σκαρφαλωμένος; Κοντά στη θάλασσα μπορείς να βρεις ολόκληρα δάση με φρούτα και λουλούδια.
- Ναι αλλά πώς θα τα βρω; Τον ρώτησε το πιθήκι.
- Ανέβα στην πλάτη μου, είπε ο δράκος

Ο δράκος φορτωμένος με το ελαφρύ φορτίο στην πλάτη έφτασε στη θάλασσα και ξαφνικά βούτηξε μέσα.
-Πού πας; είπε ο πίθηκος που είχε μουσκευτεί και το αλμυρό νερό είχε μπει ήδη στα μάτια και στο στόμα του.
- Ω αγαπητέ μου κύριε! Η γυναίκα μου είναι πολλή άρρωστη και έχει ανάγκη από την καρδιά σου για να γιατρευτεί.
- Πω πω τι θα κάνω; σκέφτηκε το πιθήκι και συνέχισε «λαμπρέ μου φίλε, γιατί δεν μου το έλεγες νωρίτερα; Άφησα την καρδιά μου επάνω στην κορφή του δέντρου. Πήγαινε με γρήγορα πίσω να την πάρουμε και να τη φέρουμε στην κυρία δράκαινα».

Ο δράκος πανικοβλήθηκε από την αποκάλυψη, βγήκε γρήγορα στην στεριά και τρέχοντας έφτασε στο δέντρο. Ο πίθηκος όμως αργούσε να κατέβει και ανυπομονώντας του φώναξε:
- Βιάσου φίλε μου, δεν έχουμε χρόνο.
.
Τότε ο πίθηκος σκέφτηκε: «Μα τι βλάκας που είναι αυτός ο δράκος».

Και στο σημείο αυτό ο Βούδας στράφηκε στους πιστούς του λέγοντας: «Εκείνη τη στιγμή ήμουν ο πίθηκος».

Πηγή: E. T. C. Werner, Myths and Legends of China (London: G. Harrap and Company, 1922), pp. 211-212. [online]
Απόδοση α.μ.
.

14/4/09

Αλεπουδάνθρωποι

Franz Marc, Blue-Black Fox, 1911, Von der Heydt-Museum, Wuppertal.

Λαός ολόκληρος Δαιμόνων είναι οι Ιάπωνες Κιτσούνε, που τυραννάνε τους ξεμοναχιασμένους ανθρώπους με λογής λογής κόλπα. Στα καλά τους είναι κανονικές αλεπούδες και κανείς δεν μπορεί να τους ξεχωρίσει από τα πονηρά ζώα. Στα κακά τους μεταμορφώνονται κατά το κέφι τους.

Πότε γίνονται όμορφες γυναίκες και ξεπλανεύουν τους άντρες, πότε ώριμοι κι ωραίοι άντρες, που ξεπλανεύουν τις κοπέλες, πότε λουλούδια, δέντρα, ποτάμια, πηγές, που ξεγελάνε τα κορίτσια και πότε —στα άγριά τους— αλεπουδάνθρωποι: άντρες ή γυναίκες με κάποιο απομεινάρι αλεπούς απάνω τους.

Πάντως ποτέ δεν γίνονται γριές ή γέροι. Οι Κιτσούνε έχουν δικό τους τρόπο να σκέφτονται και κανείς ποτέ δεν ξέρει πώς να τους αντιμετωπίσει. Μπορεί ν’ αγριέψουν ξαφνικά και να καταξεσκίσουν τον άνθρωπο που έλαχε μπροστά τους. Μπορεί πάλι να τον γεμίσουν χάδια και φιλιά.

Μπελάς μεγάλος είναι οι Κιτσούνε. Ένα καλό κάνουν μονάχα: καμιά φορά σμίγουν με ανθρώπους και γεννούν Κιτσουνάκια, που αν και έχουν όλες τις μαγικές τους δυνάμεις, είναι άνθρωποι κανονικοί. Αυτοί γίνονται ξακουστοί πολεμιστές και σοφοί και καλλιτέχνες.
.
Από την Εγκυκλοπαίδεια των Τεράτων του Γιώργου Μπλάνα
.

10/4/09

Φεγγάρι

Salvador Dali. Still Life by Moonlight. 1926.

Σαν λύκος θα ουρλιάζω έξω
από την πόρτα σου.
Και η σελήνη -ά, η σελήνη των ποιητών-
θα μου ανοίξει το κεφάλι στη μέση,
για να διαβάσει το χάρτη των ιδεών μου.


Γιάννης Κοντός, από τη Σπασμένη βιτρίνα

4/4/09

Τζούλιους και Έθελ Ρόζενμπεργκ


Το ζεύγος Τζούλιους και Έθελ Ρόζενμπεργκ υπήρξαν Αμερικανοί κομμουνιστές και σύμφωνα με το δικηγόρο τους τα πρώτα θύματα του αμερικανικού φασισμού μια και με την απόφαση του δικαστηρίου της 5ης Απριλίου 1951 καταδικάστηκαν σε θάνατο για κατασκοπία υπέρ της Σοβιετικής Ένωσης και πιο συγκεκριμένα για τη διοχέτευση προς τη χώρα αυτή πληροφοριών σχετικά με την κατασκευή ατομικής βόμβας.

Ο δικαστής Ίρβινγκ Κάουφμαν στηριζόμενος στο νόμο περί κατασκοπείας του 1917, στον οποίο αναφέρεται ότι «απαγορεύεται η διαβίβαση ή η επιχείρηση διαβίβασης προς ξένη κυβέρνηση, πληροφοριών που αφορούν στην εθνική άμυνα των ΗΠΑ», έστειλε στην ηλεκτρική καρέκλα δυο ανθρώπους, τελικά επειδή ήταν απλώς κομμουνιστές. Η καταδίκη τους θεωρείται ότι άνοιξε το δρόμο στον Τζότζεφ Μακάρθι να προχωρήσει στις γνωστές εκκαθαρίσεις με το επιχείρημα ότι «κομμουνιστής ίσον αντιαμερικανός». Αν και η ιδεολογική ταυτότητα των Ρόζενμπεργκ έχει επιβεβαιωθεί, μέχρι σήμερα δεν στοιχειοθετούνται οι κατηγορίες κατασκοπίας. Παρ΄ όλα αυτά ο Τζούλιους και η Έθελ εκτελέστηκαν αποτελώντας τους πρώτους αμερικανούς πολίτες στην ιστορία που καταδικάστηκαν για το αδίκημα αυτό.

Η μοναδική απόδειξη για την διοχέτευση πληροφοριών προς τους Σοβιετικούς από τον Τζούλιους ήταν η ανάπτυξη ατομικών όπλων από αυτούς ενώ για την Έθελ δεν προβλήθηκαν στοιχεία που να επιβεβαιώνουν οποιαδήποτε συμμετοχή. Οι υπόλοιποι που συλλήφθηκαν με την ίδια κατηγορία δεν καταδικάστηκαν σε θάνατο, εκτίοντας όμως πολύχρονες ποινές φυλάκισης. Ο Ντέιβιντ Γκρινγκλάς, αδελφός της Έθελ, που κατηγορήθηκε για την προώθησε εγγράφων από το Λος Άλαμος προς τον Τζούλιους, κρατήθηκε 10 χρόνια από τα 15 που καταδικάστηκε. Ο Χάρι Γκολντ με την κατηγορία επίσης προώθησης πληροφοριών έμεινε κρατούμενος 15 χρόνια στις ομοσπονδιακές φυλακές, ο Μόρτον Σόμπελ εξέτισε ποινή 17 ετών και 9 μηνών ενώ μόλις πέρσι παραδέχθηκε ότι ήταν κατάσκοπος επιβεβαιώνοντας ότι ο Τζούλιους Ρόζενμπεργκ παρέδωσε βιομηχανικές και στρατιωτικές πληροφορίες των ΗΠΑ στους Σοβιετικούς, περιγράφοντας με αυτόν τον τρόπο ό,τι αφορά στην ατομική βόμβα.

Ο Τζούλιους Ρόζενμπεργκ είχε γεννηθεί στη Νέα Υόρκη, στις 12 Μαΐου 1918 από γονείς Εβραίους μετανάστες και εμποροϋπάλληλους. Τελειώνοντας το σχολείο ήταν ήδη αρχηγός μιας κομμουνιστικής νεολαιίστικης οργάνωσης. Το 1936 γνωρίσθηκε με την Έθελ και τρία χρόνια αργότερα παντρεύτηκαν. Ο Τζούλιους είχε αποφοιτήσει από το Σίτι Κόλετζ της Νέας Υόρκης ως ηλεκτρολόγος μηχανικός (1939) και το 1940 εντάχθηκε στον αμερικανικό στρατό υπηρετώντας στη μονάδα των ραντάρ.

Η Έθελ Γκρινγκλάς είχε γεννηθεί στις 28 Σεπτεμβρίου 1915, επίσης στη Νέα Υόρκη από εβραϊκή οικογένεια. Το όνειρό της ήταν να γίνει ηθοποιός και τραγουδίστρια, αλλά τελικά εργάσθηκε ως γραμματέας σε μια ναυτιλιακή εταιρεία. Ασχολούμενη με το συνδικαλισμό εντάχθηκε στην κομμουνιστική νεολαία όπου γνωρίσθηκε με τον Τζούλιους.

Το ζευγάρι απέκτησε δύο γιούς, τον Ρόμπερτ και τον Μίτσελ, οι οποίοι υιοθετήθηκαν, μετά την εκτέλεση των γονιών τους, από τον δάσκαλο και τραγουδοποιό Άμπελ Μίροπολ, γνωστό με το ψευδώνυμο Λιούις Άλαν και πιο γνωστό από τα τραγούδια του που ερμηνεύθηκαν από την Μπίλι Χολιντέι, τον Φρανκ Σινάτρα και άλλους διάσημους ερμηνευτές.

Πώς όμως και γιατί έφθασε το ζευγάρι αυτό στην ηλεκτρική καρέκλα; Την εποχή εκείνη, και από το 1945 οπότε οι ΗΠΑ έριξαν τις βόμβες στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι, ο κόσμος είχε περάσει σε μια νέα εποχή. Οι Σοβιετικοί ήδη έκαναν προσπάθειες για την απόκτηση αυτού του πανίσχυρου και ολέθριου όπλου σε όσο το δυνατόν μικρότερο χρόνο. Βέβαια οι μυστικές υπηρεσίες τους δεν στάθηκαν παρατηρητές στην προσπάθεια αυτή αφού η υποκλοπή ήταν η πλέον σύντομη οδός. Αυτό επιβεβαιώνει και ο Πάβελ Σουντοπλάτοφ, υποδιευθυντής της σοβιετικής υπηρεσίας πληροφοριών για το εξωτερικό την περίοδο 1939-1942 αναφέροντας ότι «Η ατομική ήταν τόσο σημαντική για εμάς στο διπλωματικό και πολιτικό πεδίο όσο ήταν και στο στρατιωτικό». Άλλωστε ο ίδιος από το 1941 ήταν επικεφαλής (μαζί με τον Έϊτινγκον) του Γραφείου Πληροφοριών της Ειδικής Επιτροπής της ΕΣΣΔ για τα Ατομικά Ζητήματα.

Ωστόσο αξίζει να επισημανθεί ότι η ΕΣΣΔ και οι ΗΠΑ όντας σύμμαχοι κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μοιράζονταν, ως ένα βαθμό, τις επιστημονικές εξελίξεις των ερευνών για την κατασκευή ατομικών όπλων. Σημαντικό επίσης ήταν και το γεγονός ότι πολλοί ατομικοί επιστήμονες όπως ο Κλάους Φουκς αλλά και διπλωμάτες όπως ο Ντόναλντ Μακλέιν βοήθησαν τη Σοβιετική Ένωση με πληροφορίες ενώ ο Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, ο Ενρίκο Φέρμι και ο Λίο Σίλαρντ, ατομικοί επιστήμονες που εργάζονταν στο Λος Άλαμος για την κατασκευή της ατομικής βόμβας, διοχέτευσαν επίσης σημαντικές πληροφορίες στην «άλλη» πλευρά, όπως και ορισμένοι από το Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ. Λέγεται μάλιστα ότι οι Οπενχάιμερ Φέρμι και Σίλαρντ φοβήθηκαν τη μονοπωλιακή απόκτηση ενός τέτοιου όπλου και γι΄ αυτό κινήθηκαν με τον τρόπο αυτό.

Οι Αμερικανοί έφθασαν στο ζεύγος Ρόζενμπεργκ μετά από αλυσιδωτές συλλήψεις και ανακρίσεις. Ο πρώτος κρίκος στην αλυσίδα αυτή ήταν ο Κλάους Φουκς, Γερμανός πρόσφυγας, θεωρητικός φυσικός που εργαζόταν στα εργαστήρια του Μανχάταν. Ήταν εκείνος που έδωσε από την Αγγλία μια εξαιρετική πληροφορία στους Σοβιετικούς που αφορούσε στο Ουράνιο 235. Ένα στοιχείο απαραίτητο για την ατομική βόμβα το οποίο όμως δεν είχαν τη δυνατότητα να παράγουν μαζικά οι ΗΠΑ, πράγμα το οποίο καθησύχασε και έδωσε χρόνο στους σοβιετικούς. Τόσο χρόνο όσο να προλάβουν να υποστηρίξουν και την κινεζική επανάσταση, αποκλείοντας το Βερολίνο και στρέφοντας το ενδιαφέρον των Αμερικανών προς την Ευρώπη παρά προς την Κίνα.

Τον Ιανουάριο του 1950 η ΕΣΣΔ είχε ήδη κατασκευάσει την δική της ατομική βόμβα και ο Κλάους Φουκς συνελήφθη. Κατά την ανάκριση από Άγγλους αλλά και Αμερικανούς οι τελευταίοι έφθασαν στον Χάρι Γκολντ και από αυτόν στον Ντέιβιντ Γκρινγκλάς, αδελφό της Έθελ Ρόζενμπεργκ, μηχανικό στο Λος Άλαμος. Οι τελευταίοι κρίκοι της αλυσίδας ήταν το ζεύγος Ρόζενμπεργκ οι οποίοι «δικάστηκαν» και καταδικάστηκαν, ως γνωστοί κομμουνιστές.

Ο Ρόζενμπεργκ αναφέρεται ότι είχε στρατολογηθεί από την KGB το 1942 από τον πράκτορα Σεμένοφ τον οποίο διαδέχθηκε ο Φεκλίσοβ που καθοδηγούσε τον Τζούλιους όπως και άλλους αμερικανούς κομμουνιστές. Λέγεται ότι αυτός ήταν που όταν πληροφορήθηκε τη συγγένεια του Ρόζενμπεργκ με εργαζόμενο στο Λος Άλαμος καλλιέργησε την ιδέα και κατέστρωσε το σχέδιο διοχέτευσης πληροφοριών από τα αμερικανικά εργαστήρια προς την ανατολή.

Η δίκη των κατηγορούμενων για κατασκοπία κατά των ΗΠΑ προσέλκυσε τα φώτα της δημοσιότητας από την πρώτη στιγμή ενώ χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι κανένα ΜΜΕ, ούτε και τα κομμουνιστικά, δεν εξέφρασαν δημόσια μια ενιαία άποψη για την αθωότητα των κατηγορουμένων, πριν το 1951 οπότε η αριστερή εφημερίδα Νάσιοναλ Γκάρντιαν, με μια σειρά άρθρων έθετε θέμα αμφισβήτησης της καταδικαστικής απόφασης.

Ωστόσο ο πνευματικός κόσμος είχε κινητοποιηθεί ήδη θεωρώντας παράλογη, παράνομη και ένδειξη αντισημιτισμού την απόφαση εκτέλεσης των Ρόζενμπεργκ. Ο Σαν Πολ Σάρτρ κατηγόρησε τους Αμερικανούς για κυνήγι μαγισσών και εγκλήματα. Αρκετοί επιστήμονες επίσης νομπελίστες, αλλά και μη αριστεροί όπως ο Αϊνστάιν στάθηκαν αντίθετοι στην απόφαση αυτή, Αριστεροί διανοούμενοι, όπως ο Χάμετ ο Κοκτώ και άλλοι, διαμαρτυρήθηκαν επίσης για την «υπόθεση Ντρέιφους», ο Πάμπλο Πικάσο έγραψε στην Ουμανιτέ «Οι ώρες μετράνε. Τα λεπτά μετράνε. Μην αφήσετε αυτό το έγκλημα κατά της ανθρωπότητας να πραγματοποιηθεί.» ενώ οι Λανγκ και Μπρεχτ προέβησαν και αυτοί στις σχετικές διαμαρτυρίες.

Μάλιστα μετά τη δημοσίευση των άρθρων στη Νάσιοναλ Γκάρντιαν, ο Πάπας Πίος ΧΙΙ απευθύνθηκε στον Αϊζενχάουερ (Φεβρουάριος 1953) για την απαλλαγή του ζεύγους από τις κατηγορίες, πράγμα που ο Αμερικανός πρόεδρος δεν έκανε δεκτό.

Αξιοσημείωτο είναι ότι εκτός από την έλλειψη κατηγοριών για την Έθελ ο δικαστής Κάουφμαν καταδίκασε το ζευγάρι όχι μόνο ως κατασκόπους αλλά και ως υπεύθυνους για τους θανάτους στην Κορέα, θεωρώντας ότι η προδοσία τους ενίσχυσε τη θέση των σοβιετικών και έστρωσε το έδαφος για κομμουνιστική «εισβολή» στη χώρα αυτή, η οποία στοίχισε 50.000 και πλέον ζωές. Και όλα αυτά χωρίς να παραλείψει να επισημάνει ότι οι ενέργειές τους άλλαξαν τον ρου της ιστορίας και κατέστησαν τις ΗΠΑ υποψήφιες να δεχθούν επίθεση με ατομικά όπλα.

Οι Ρόζενμπεργκ εκτελέσθηκαν κατά τη δύση του ήλιου της 19ης Ιουνίου 1953 στις φυλακές Σινγκ Σινγκ της Νέας Υόρκης και τάφηκαν στο Νεκροταφείο Γουέλγουντ της ίδιας πόλης, έχοντας σύμφωνα με τον Σουντοπλάτοφ «πολύ μικρότερο ρόλο από εκείνον που τους αποδόθηκε στον τομέα της ατομικής κατασκοπίας», ενώ ο Φεκλίσοβ ως πράκτορας-σύνδεσμος με τον Τζούλιο δήλωνε ότι «ο Ρόζενμπεργκ δεν είχε προσκομίσει στην ΕΣΣΔ κάτι χρήσιμο σχετικά με την ατομική βόμβα. Δεν καταλάβαινε τίποτε σε σχέση με αυτήν και δεν μπορούσε να βοηθήσει».

Τέλος, αξίζει να θυμηθούμε μια δίκη στις ΗΠΑ που είχε επίσης ταράξει τον πλανήτη και ήταν αυτοί των αναρχικών Σάκο και Βαντσέτι αλλά κι εκείνη των πρωταγωνιστών της εργατικής πρωτομαγιάς στο Σικάγο. Εκείνη τη δίκη, σχετικά, που δεν μας έδωσαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουμε είναι των εγκληματιών της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι. Αλλά θα μου πείτε εκείνοι … τίμησαν τη χώρα τους. Τη χώρα που κυβερνούν πάνω από έναν αιώνα εγκληματίες. Επάξια.

Πηγές-Abel Meeropol
-Julius and Ethel Rosenberg
-Η ατομική κατασκοπία, το ζεύγος Ρόζενμπεργκ και η Ελλάδα
.

1/4/09

Μια άλλη πρωταπριλιά


Συνηθίζαμε όταν ήμασταν παιδιά να στήνουμε φάρσες τη μέρα αυτή. Κι αργότερα, όταν μεγαλώσαμε, να βάζουμε στοιχήματα για τον εντοπισμό των "πρωταπριλιάτικων" ειδήσεων στις εφημερίδες. Σήμερα τα πράγματα δεν είναι έτσι. Σήμερα πια διαγωνιζόμαστε να βρούμε την αλήθεια μεταξύ των ειδήσεων.

Έτσι παρακάμπτοντας το έθιμο θυμίζουμε την Μαρία Πολυδούρη που γεννήθηκε Πρωταπριλιά και παρόλο που βίωσε στο έπακρο την υποκρισία των καιρών της, αρνήθηκε το ψέμα σε ολόκληρη τη σύντομη ζωή της. Μια ζωή που όπως είχε η ίδια υπολογίσει τέλειωσε επίσης «μια μέρα του Απρίλη». Επάξια λοιπόν ο μήνας της ανήκει.

.
Κοντά Σου

Κοντά σου δεν ηχούν άγριοι οι άνεμοι.

Κοντά σου είν' η γαλήνη και το φως.

Στου νου μας τη χρυσόβεργην

ανέμη ο ρόδινος τυλιέται στοχασμός.
.

Κοντά σου η σιγαλιά σα γέλιο μοιάζει

που αντιφεγγίζουν μάτια τρυφερά,

κι αν κάποτε μιλάμε, αναφτεριάζει,

πλάϊ μας κάπου η άνεργη χαρά.
.

Κοντά σου η θλίψη ανθίζει σα λουλούδι

κι ανύποπτα περνά μες στη ζωή.

Κοντά σου όλα γλυκά κι όλα σα χνούδι,

σα χάδι, σα δροσούλα, σα πνοή.
.

Φωτογραφία: Δώρο για την άνοιξη από blogger
.