Αυλαία, ασύστατοι! Αιμορραγούν ως και οι πέτρες, σ’ αυτόν τον άνυδρο καιρό! ΑΥΛΑΙΑ (Γ. Μπλάνας, Στασιωτικό 53o)

24/3/11

Χαιρέτα μου τον Πλάτανο

Αφίσα του Γιώργου Βαρλάμου, 1975.

Τη φράση αυτή χρησιμοποιούμε όταν θέλουμε να ειρωνευτούμε εκείνον που δίνει υποσχέσεις ενώ ξέρουμε ότι δεν θα της υλοποιήσει ποτέ, ή ακόμη όταν γνωρίζουμε ότι πρέπει να κάνουμε κάτι το οποίο, ωστόσο, έχουμε προδιαγράψει ότι είναι αδύνατον να γίνει από πλευράς μας. Την ίδια φράση χρησιμοποιούν οι ξενιτεμένοι που κατάγονται από την ελληνική περιφέρεια, στέλνοντας χαιρετίσματα στον τόπο τους.

Η φράση, εξαιρετικά επίκαιρη, λέγεται ότι καθιερώθηκε κατά τη διαδικασία κήρυξης της Επανάστασης του 1821. Τότε, λοιπόν την 25η Μαρτίου 1821, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, όπως διδάσκεται επίσημα, ολοκληρώνοντας την ολονυκτία στην Αγία Λαύρα, κρέμασε το λάβαρο της Επανάστασης σ΄ ένα πλατάνι στην αυλή της Μονής, κάτω από τον παχύ ίσκιο του οποίου άρχισαν να περνούν ένας-ένας οι επαναστατημένοι προκειμένου να κοινωνήσουν. Έτσι καθιερώθηκε κάθε φορά που κάποιος μετέφερε τις εξελίξεις και μηνύματα στον δεσπότη, να του λένε οι σύντροφοί του «Χαιρέτα μας τον πλάτανο», εννοώντας ή τον ίδιο τον ιερωμένο ή το πλατάνι κάτω από το οποίο ορκίστηκαν να ελευθερώσουν τη χώρα.

Σύμφωνα με τη δεύτερη εκδοχή, κι αυτή επίκαιρη, ο πλάτανος της παροιμιώδους φράσης είναι εκείνος που κρύβει το μυστικό των θησαυρών του Αλή Πασά και του Κατσαντώνη. Η εκδοχή στηρίζεται στο μήνυμα που έστειλε ο Κατσαντώνης, μέσω των φίλων του, προς την οικογένειά του, η οποία ήταν εγκατεστημένη στη Λευκάδα λίγο πριν ξεψυχήσει: «Να πείτε στη γυναίκα μου και στο γιο μου, να μου χαιρετάν τον Πλάτανο!».

Μάλιστα, ο συνδυασμός των δύο εκδοχών φαίνεται να ενέπνευσε τον λαϊκό δημιουργό και λίγο καιρό αργότερα, εμφανίσθηκε και το σχετικό δημοτικό τραγούδι:

«Σαν πας, πουλί μου, στο Μοριά,
Σαν πας, στην Άγια Λαύρα.
Χαιρέτα μου τον πλάτανο
Κι αυτόν τον Κατσαντώνη.

Πέσ' του να κάτσει φρόνιμα
Πολύ ταπεινωμένα.
Δεν είν' ο περσινός καιρός
Κι ο περσινός ο χρόνος".

Άσκηση ύφους
Δοκιμάστε να αλλάξετε λίγες λέξεις ώστε να απολαύσετε τη διαχρονικότητα του τραγουδιού. Η δική μας, ηπίων τόνων, πρόταση: «Σαν πας, Γιωργάκη, στο Βορρά/Σαν πας εις την Ευρώπη,/ Χαιρέτα μας τον πλάτανο/Και τους απατεώνες./ Πέστους να κάτσουν φρόνιμα/ Πολύ ταπεινωμένα/ Δεν είν’ ο περσινός καιρός/Κι ο περσινός ο χρόνος».

Πηγές
Καραχρήστος, Σ. (1984) Ελληνικές Αφίσες. Αθήνα: Κέδρος.
Νατσούλης, Τ. (199-) Λέξεις και φράσεις παροιμιώδεις. Αθήνα: Σμυρνιωτάκης.

Ενδιαφέρουν
Βασίλης Ρώτας, Βικιπαίδεια.
Γιώργος Βαρλάμος, «Ενθεα»... ανθρώπινη, χειροποίητη χαρακτική, Ριζοσπάστης, 23/01/2011.