Ένα ποίημα από το Γκουαντάναμο

Το ποίημα της εβδομάδας από το e-Poema, προέρχεται αυτή τη φορά από έναν «ερασιτέχνη» ποιητή και είναι γραμμένο την εποχή της κράτησής του στις παράνομες φυλακές του Γκουαντάναμο.

Βίνσεντ βαν Γκογκ, Φυλακισμένοι σε άσκηση, 1890, Μουσείο Πούσκιν, Μόσχα

Ο Ιμπραήμ αλ Ρουμπάις, δάσκαλος στο Πακιστάν, συνελήφθη το 2002 (;) από μισθοφόρους και παραδόθηκε στις συμμαχικές δυνάμεις. Θρησκευτικός λόγιος ο Ρουμπάις, απεχθάνεται την εχθρότητα και υπερασπίζεται το δίκιο, απόψεις που εξέφρασε άλλωστε και στο ανακριτικό στάδιο δηλώνοντας: «Αν με θεωρείτε ως συνεχή απειλή θα πρέπει να φυλακισθώ. Αν όχι θα πρέπει να με αφήσετε ελεύθερο. Γιατί όμως ενώ σε διεθνές επίπεδο ο άνθρωπος θεωρείται αθώος μέχρι να αποδειχθεί το αντίθετο, εδώ θεωρείται ένοχος μέχρι να θεωρηθεί αθώος;». Ο Ρουμπάις οδηγήθηκε στο Γκουαντάναμο αφήνοντας πίσω την μόλις 3 μηνών κορούλα του και την υποψηφιότητά του για τη θέση δικαστή. Τελικά αφέθηκε ελεύθερος τον Δεκέμβριο του 2006 μετά και τις παρεμβάσεις της οικογένειάς του. Στο ποίημά του, που ακολουθεί, γραμμένο χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από τους ανθρώπους του, αποτυπώνει με «ζωγραφικό» τρόπο την απόσταση αυτή που καλύπτεται κυρίως από θάλασσες και ωκεανούς. Ίσως γι΄ αυτό να διάλεξε και τον συγκεκριμένο τίτλο.

ΩΔΗ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

Ω Θάλασσα, φέρε μου νέα από τους αγαπημένους μου.
Αν δεν ήμουν δεμένος με τις αλυσίδες των απίστων,
θα είχα βουτήξει μέσα σου
και θα είχα φτάσει στους αγαπημένους μου ή θα είχα χαθεί
στην αγκαλιά σου.
Οι ακρογιαλιές σου είναι θλίψη, αιχμαλωσία, πόνος και αδικία.
Η πίκρα σου ροκανίζει την υπομονή μου.
Η γαλήνη σου είναι σαν τον θάνατο, τα σαρωτικά σου κύματα
παράξενα.
Η σιωπή σου που αναδύεται κρύβει στις πτυχές της
την προδοσία.
Η ηρεμία σου, αν συνεχιστεί, θα σκοτώσει τον καπετάνιο
και ο θαλασσοπόρος θα πνιγεί στα κύματά σου.
Ευγενική, κουφή, μουγκή, ανίδεη, οργισμένα θυελλώδης,
κουβαλάς μνήματα.
Αν ο άνεμος σε αγριεύει, είναι ορατή η αδικία σου.
Αν ο άνεμος σε σωπαίνει, είναι απλώς η άμπωτις και η παλίρροια.
Ω Θάλασσα, μήπως σε προσβάλλουν οι αλυσίδες μας;
Αναγκαστικά και μόνο πηγαινοερχόμαστε καθημερινά.
Ξέρεις τις αμαρτίες μας;
Καταλαβαίνεις ότι μας ρίξανε σ' αυτόν τον ζόφο;
Ω Θάλασσα, μας χλευάζεις στην αιχμαλωσία μας.
Συνωμότησες με τους εχθρούς μας και μας περιφρουρείς
σκληρά.
Τα βράχια δεν σου λένε για τα εγκλήματα που έγιναν
ανάμεσά τους;
Η Κούβα, η καταβλημένη, δεν σου μεταφράζει τις ιστορίες της;
Βρίσκεσαι δίπλα μας τρία χρόνια τώρα και τι κέρδισες;
Βαρκούλες ποίησης στη θάλασσα, μια θαμμένη φλόγα
σε μια καρδιά που καίγεται.
Τα λόγια του ποιητή είναι η πηγή της δύναμής μας,
ο στίχος του το ίαμα της πονεμένης μας καρδιάς.

Ποίημα από την ανθολογία "Ποιήματα από το Γκουαντάναμο", εισ.: Mark Falkoff, πρόλ.: Flagg Miller, επίλ.: Ariel Dorfman, μτφρ.: Ιωάννα Καρατζαφέρη, Οδυσσέας Κακαβάκης, εκδόσεις "Πύλη", 2008

Το ποίημα του Ιμπραήμ αλ Ρουμπάις περιλαμβάνεται μαζί με άλλα 21 στο βιβλίο με τίτλο «Ποιήματα από το Γκουαντάναμο. Οι κρατούμενοι μιλούν» με πρόλογο του δικηγόρου των κρατουμένων Μαρκ Φέιλκοφ και επιμέλεια του Άριελ Ντόρφμαν. Ο Φέιλκοφ είναι καθηγητής νομικής στο Πανεπιστήμιο του Ιλινόις και δικηγόρος ενώ ο Άριελ Ντόρφμαν είναι Χιλιανός ποιητής, μυθιστοριογράφος και θεατρικός συγγραφέας που ζει μετά την ανατροπή του Αλιέντε στην Αμερική διδάσκοντας στο Πανεπιστήμιο.

Ο Μάικλ Φέιλκοφ, στις προσπάθειες του οποίου οφείλονται η συγκέντρωση και η έκδοση των ποιημάτων αυτών, σε συνέντευξή του τον περασμένο Οκτώβρη, στον Άντι Γουόρθινγκτον συγγραφέα του βιβλίου «Αρχεία του Γκουαντάναμο: Οι Ιστορίες των 774 κρατουμένων στην παράνομη αμερικανική φυλακή», αναφέρθηκε σε ό,τι αφορά στην συγκεκριμένη ποιητική συλλογή.

Τότε ο δικηγόρος αφού αρχικά ευχαρίστησε το Πανεπιστήμιο της Αϊόβα για την υποστήριξη της έκδοσης απάντησε ακολούθως στις επικρίσεις σχετικά με τη μικρή λογοτεχνική αξία των ποιημάτων. Παραδεχόμενος ότι μπορεί τα ποιήματα αυτά να μην έχουν την αρτιότητα εκείνων που γράφηκαν στα Γκούλακ, διατύπωσε την άποψη ότι το πολιτικό πλαίσιο, και το «επείγον» της συγγραφής τους τα καθιστά σημαντικά. Επέμεινε και στη λογοτεχνική τους αξία, επιχειρηματολογώντας για τον «πεζό» ή «δυναμικά φωτογραφικό» χαρακτήρα ορισμένων χωρίς να παραλείψει να τονίσει ότι οι ποιητές αυτοί είναι «ερασιτέχνες». Σε ό,τι αφορά στην επίθεση που δέχθηκε η έκδοση αυτή από ορισμένους ιστολόγους, τη θεωρεί πολιτικά καθοδηγούμενη και από όσα μπορούμε να συνάγουμε, ανήθικη απέναντι στους κρατούμενους.

Στη συνέχεια, όταν ρωτήθηκε σχετικά, ανέπτυξε όλο το παρασκήνιο για τη συγκεκριμένη έκδοση που φυσικά υπήρχε και φυσικά είχε να κάνει με τον έλεγχο του αμερικανικού Πενταγώνου. Εκεί ο Φάιλκοφ γνωστοποίησε ότι οι αρχές ζήτησαν να μελετήσουν το βιβλίο πριν εκδοθεί και μάλιστα ο Διοικητής Τζέφρι Γκόρντον, επικεφαλής του Γραφείου τύπου του Πενταγώνου, δήλωσε ότι η ποίηση αποτελεί ένα «εργαλείο» στη μάχη κατά της δυτικής δημοκρατίας, αν και ακόμη δεν είχε διαβάσει τα ποιήματα. Στην καλύτερη περίπτωση να είχε δει ένα δυο στο διαδίκτυο. Ωστόσο ισχυριζόταν ότι οι κρατούμενοι δεν έκαναν τέχνη αλλά πολιτική επίθεση.

Μόλις εκδόθηκε το βιβλίο, σύμφωνα πάντα με τη συνέντευξη, ασχολήθηκαν όλα τα ΜΜΕ εκφράζοντας θετικές και αρνητικές απόψεις. Από αυτές τις τελευταίες ο Φάιλκοφ συμπέρανε για τον εαυτό του ότι κάποιοι τον θεώρησαν ως «κοροϊδάκι των τρομοκρατών» για να περάσουν τις απόψεις τους προς τα έξω, ενώ άλλοι ως έναν «χρήσιμο βλάκα» των ιθυνόντων του Πεντάγωνου που ενώ είχαν λογοκρίνει τα ποιήματα, τα άφησαν να «περάσουν» σε μια κίνηση καθαρά επικοινωνιακή, ώστε να αποδείξουν ότι υπάρχει ελευθερία στον Γκουαντάναμο. Σ΄ αυτό το τελευταίο συμπέρασμα κατέληξε ο δικηγόρος λόγω των σχετικών δημοσιευμάτων της Νιού Γιόρκ Τάιμς.

Υποστήριξε ακόμη ότι δεν πρέπει να υπάρξει αυστηρότητα στην κρίση των ποιημάτων με τη χρήση αυτών καθαυτών των εργαλείων της ποίησης αλλά να τα αντιμετωπίσουμε σε ένα κοινό αισθητικό και πολιτικό πλαίσιο. Και τελικά να επανεξετάσουμε και τον όρο «λογοτεχνική αξία». Μάλιστα για την ενίσχυση της άποψής του χρησιμοποίησε και μια ρήση του Όσκαρ Ουάιλντ: «Δεν πρέπει να σκεφτόμαστε ως ηθικό ή ανήθικο ένα βιβλίο. Τα βιβλία είναι καλογραμμένα ή κακογραμμένα».

Στη συνέντευξη ο Φάιλκοφ αναφέρθηκε εκτενώς όχι μόνο στο θέμα της έκδοσης αλλά και σε άλλα ζητήματα που αφορούν στο Γκουαντάναμο. Μπορείτε να την διαβάσετε από το σχετικό λινκ που παραθέτουμε στις πηγές και για όσους έχουν «αδύναμα» αγγλικά υπάρχει και η αυτόματη μετάφραση, αν και αυτή «αδύναμη» επίσης. Επίσης με τον ίδιο τρόπο μπορείτε να δείτε και τα αξιόλογα σχόλια τόσο στο μπλογκ του Άντι Γουόρθινγκτον, όσο και στη σελίδα του Πανεπιστήμιου της Αϊόβα.

Πηγές
-Ποίηση και πολιτική στο Γκουαντάναμο, Συνέντευξη του Μαρκ Φάιλκοφ, στον Άντι Γουόρθινγκτον, Οκτώβριος 2007, NTH Position.
-Ένα ποίημα από το Γκουαντάναμο: "Ωδή στη θάλασσα" του Ιμπραήμ αλ Ρουμπάις», το blog του Άντι Γουόρθινγκτον.
-Ποιήματα από το Γκουαντάναμο, Πανεπιστήμιο Αϊόβα.
-Επιτροπή ανθρώπινων δικαιωμάτων, Πόλεμος ή τρομοκρατία;

---