--------------Στις 24 Οκτωβρίου 1963 η Σουηδική Ακαδημία ανήγγειλε την απονομή του βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας για πρώτη φορά σε έναν Έλληνα, τον Γεώργιο Σεφέρη. Η χρονιά αυτή για τη χώρα μας, αλλά και για τον πλανήτη ολόκληρο, δεν ήταν εύκολη. Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η Φωτεινή Τομαή ήταν μια χρονιά αίματος. Άλλωστε και στην Ελλάδα όταν ανακοινώθηκε το βραβείο Νόμπελ, είχε ήδη δολοφονηθεί ο Γρηγόρης Λαμπράκης [1] ενώ στο επίκεντρο της επικαιρότητας ήταν η σύγκρουση Καραμανλή και ανακτόρων, τα αισθηματικά του γόνου των τελευταίων, αλλά και οι εορτασμοί για τη χιλιετία της μοναστικής ζωής στο Άγιον Όρος.
Σήμερα, σχεδόν μισό αιώνα μετά, μπορεί οι βασιλείς να μην υπάρχουν στο πολιτικό σκηνικό της χώρας και οι παρακρατικοί να μην έχουν τρίκυκλα, ωστόσο και Καραμανλή έχουμε και το Άγιον Όρος δεσπόζει στην επικαιρότητα. Όλες αυτές οι σκέψεις έτρεχαν με την αναζήτηση ενός κατάλληλου κειμένου του Σεφέρη, αν και με τα Νόμπελ γενικότερα οι Γεφυρισμοί δεν έχουν και τις καλύτερες σχέσεις [2].
Έτσι λοιπόν δημοσιεύεται σήμερα ένα μέρος από τις «Μέρες του 1945-1951» και μάλιστα εκείνο που αντιστοιχεί στην περίοδο από 16 έως 30 Οκτώβρη του 1947. Φυσικά δεν χρειάζεται να ανατρέξουμε στα γεγονότα της εποχής εκείνης οπότε προετοιμάζονταν να γράψουν τις μελανότερες σελίδες στη Σύγχρονη Ιστορία [3]. Ποιοι; Μα οι ίδιοι ! Δεν χρειάζεται και ρώτημα…
Πέρα απ΄ αυτές τις «αρμονικές» οκτωβριανές συμπτώσεις, τα συγκεκριμένα αποσπάσματα από το ημερολόγιο του Γ. Σεφέρη αναδεικνύουν ότι η Ελλάδα εξακολουθεί να αποτελεί ένα απέραντο Μουσείο Μη Πολιτισμού, φυλάσσοντας «ως κόρη οφθαλμού» τις κακές παραδόσεις σε πολλούς τομείς και πρωτίστως στην Υγεία.
Ο Γεώργιος Σεφέρης στο Ημερολόγιό του αναφέρει πως τον Οκτώβριο του 1947, αντιμετωπίζοντας ένα πρόβλημα υγείας, αναγκάσθηκε να νοσηλευθεί στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» ώστε να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση από τον ιατρό Καΐρη [4]. Στη συνέχεια μπορείτε να διαβάσετε τις προσωπικές εμπειρίες του από τον «Ευαγγελισμό» της εποχής. Έχουμε τη βεβαιότητα ότι στην περίπτωση που η κακή τύχη σάς έχει φέρει στη δεινή θέση να νοσηλευθείτε σε κρατικό νοσοκομείο ότι δεν θα διαπιστώσετε σπουδαίες βελτιώσεις από το 1947 μέχρι σήμερα.
Και λέγοντας βελτιώσεις δεν εννοούμε μόνο ό,τι σχετίζεται με την κτιριακή και την υλικοτεχνική υποδομή του «Εθνικού» «Συστήματος» «Υγείας» αλλά κυρίως με τις διαδικασίες. Αυτές τις διαδικασίες που κάνουν πολλούς εργαζόμενους να ντρέπονται γι΄ αυτό που προσφέρουν στους ασθενείς αλλά τους περισσότερους, δυστυχώς, να μην ντρέπονται που εξουσιοδοτούν με ψήφους αυτούς τους ίδιους και τους ίδιους που μας κυβερνούν χρόνια τώρα, με τρίκυκλα, ζαρντινιέρες και σκάνδαλα.
Τέλος, αξίζει να σημειωθούν, δύο σημαντικές αλλαγές: (α) τα πρωινά στον Υμηττό από τον Ευαγγελισμό δεν έχουν πια την ομορφιά που είχαν-αν φαίνονται κιόλας [5], και (β) για να μην τα ισοπεδώνουμε και όλα, αλλά και για να ευλογήσουμε τα ακτινολογικά μας .... γένια, πριν την ακτινογράφηση δεν χορηγείται πια κάρβουνο. Κάρβουνο έτσι κι αλλιώς είναι όλα…
_________ζ
Σήμερα, σχεδόν μισό αιώνα μετά, μπορεί οι βασιλείς να μην υπάρχουν στο πολιτικό σκηνικό της χώρας και οι παρακρατικοί να μην έχουν τρίκυκλα, ωστόσο και Καραμανλή έχουμε και το Άγιον Όρος δεσπόζει στην επικαιρότητα. Όλες αυτές οι σκέψεις έτρεχαν με την αναζήτηση ενός κατάλληλου κειμένου του Σεφέρη, αν και με τα Νόμπελ γενικότερα οι Γεφυρισμοί δεν έχουν και τις καλύτερες σχέσεις [2].
Έτσι λοιπόν δημοσιεύεται σήμερα ένα μέρος από τις «Μέρες του 1945-1951» και μάλιστα εκείνο που αντιστοιχεί στην περίοδο από 16 έως 30 Οκτώβρη του 1947. Φυσικά δεν χρειάζεται να ανατρέξουμε στα γεγονότα της εποχής εκείνης οπότε προετοιμάζονταν να γράψουν τις μελανότερες σελίδες στη Σύγχρονη Ιστορία [3]. Ποιοι; Μα οι ίδιοι ! Δεν χρειάζεται και ρώτημα…
Πέρα απ΄ αυτές τις «αρμονικές» οκτωβριανές συμπτώσεις, τα συγκεκριμένα αποσπάσματα από το ημερολόγιο του Γ. Σεφέρη αναδεικνύουν ότι η Ελλάδα εξακολουθεί να αποτελεί ένα απέραντο Μουσείο Μη Πολιτισμού, φυλάσσοντας «ως κόρη οφθαλμού» τις κακές παραδόσεις σε πολλούς τομείς και πρωτίστως στην Υγεία.
Ο Γεώργιος Σεφέρης στο Ημερολόγιό του αναφέρει πως τον Οκτώβριο του 1947, αντιμετωπίζοντας ένα πρόβλημα υγείας, αναγκάσθηκε να νοσηλευθεί στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» ώστε να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση από τον ιατρό Καΐρη [4]. Στη συνέχεια μπορείτε να διαβάσετε τις προσωπικές εμπειρίες του από τον «Ευαγγελισμό» της εποχής. Έχουμε τη βεβαιότητα ότι στην περίπτωση που η κακή τύχη σάς έχει φέρει στη δεινή θέση να νοσηλευθείτε σε κρατικό νοσοκομείο ότι δεν θα διαπιστώσετε σπουδαίες βελτιώσεις από το 1947 μέχρι σήμερα.
Και λέγοντας βελτιώσεις δεν εννοούμε μόνο ό,τι σχετίζεται με την κτιριακή και την υλικοτεχνική υποδομή του «Εθνικού» «Συστήματος» «Υγείας» αλλά κυρίως με τις διαδικασίες. Αυτές τις διαδικασίες που κάνουν πολλούς εργαζόμενους να ντρέπονται γι΄ αυτό που προσφέρουν στους ασθενείς αλλά τους περισσότερους, δυστυχώς, να μην ντρέπονται που εξουσιοδοτούν με ψήφους αυτούς τους ίδιους και τους ίδιους που μας κυβερνούν χρόνια τώρα, με τρίκυκλα, ζαρντινιέρες και σκάνδαλα.
Τέλος, αξίζει να σημειωθούν, δύο σημαντικές αλλαγές: (α) τα πρωινά στον Υμηττό από τον Ευαγγελισμό δεν έχουν πια την ομορφιά που είχαν-αν φαίνονται κιόλας [5], και (β) για να μην τα ισοπεδώνουμε και όλα, αλλά και για να ευλογήσουμε τα ακτινολογικά μας .... γένια, πριν την ακτινογράφηση δεν χορηγείται πια κάρβουνο. Κάρβουνο έτσι κι αλλιώς είναι όλα…
_________ζ
_Μέρες του 1945-1951, Γεώργιος Σεφέρης
Πέμπτη, 16 Οκτώβρη
Ο γιατρός Καΐρης μου έδωσε εισιτήριο για τον «Ευαγγελισμό». Ποιος ξέρει τί θα είναι και αυτή η παράσταση. [6]
Ο γιατρός Καΐρης μου έδωσε εισιτήριο για τον «Ευαγγελισμό». Ποιος ξέρει τί θα είναι και αυτή η παράσταση. [6]
-----------
Σάββατο, 25 Οκτώβρη
Το Σεπτέμβρη γιαπί στο σπίτι τον Οχτώβρη ξήλωμα οι βιβλιοθήκες, κάσες και ετοιμασίες για το ταξίδι στην Άγκυρα. Ευτυχώς η νεύρωση της ταχτοποίησης ήταν αρκετά απορροφητική. Έτσι ήρθε η μέρα του νοσοκομείου χωρίς να την πολυσυλλογιστώ. Ήρθε και άραξε σαν ένα καράβι που ήξερα το δρομολόγιό του άλλα που δεν ήταν για να μου φέρει κανένα πρόσωπο ιδιαίτερα αγαπητό.[7]
Κουρασμένος και αηδιασμένος, πήρα το εισιτήριο που μου 'δωσε ο γιατρός, σαν εισιτήριο για διακοπές, και ήρθα σε τούτο το κατάστημα. Ξεκούραση: Εδώ δεν είμαι τίποτ' άλλο παρά το νούμερο 212· δεν έχω προσωπικότητα· συμμετέχω στη γενική προσωπικότητα των ανθρώπων που πάσχουν. Η κάμαρά μου δεν έχει χαρακτήρα· ένα γεωμετρικό σχήμα· είναι στενόμακρη σα διάδρομος. Αλλά βλέπει στη λεωφόρο, και τη νύχτα τα φώτα των σπιτιών είναι σαν φώτα λιμανιού.
Άρχισα να διαβάζω (έχω να διαβάσω εδώ και εβδομάδες) τα βιβλία που πήρα στην τύχη ξεκινώντας βιαστικά -έτυχε και η Virginia Wolf («On not knowing Greek»). Πρώτη φορά από καιρό όλα με διασκεδάζουν· ξαναβρήκα αυτή τη διάθεση, θα ήταν καλύτερα αν ήταν τα αποχωρητήρια πιο καθαρά. Στο ένα δεν υπάρχει ούτε νερό. Αυτή η βρώμα δίνει στο νοσοκομείο ένα χαρακτήρα λαζαρέτου. Μολαταύτα, το κλύσμα λέγεται υποκλυσμός.
-------------
Το Σεπτέμβρη γιαπί στο σπίτι τον Οχτώβρη ξήλωμα οι βιβλιοθήκες, κάσες και ετοιμασίες για το ταξίδι στην Άγκυρα. Ευτυχώς η νεύρωση της ταχτοποίησης ήταν αρκετά απορροφητική. Έτσι ήρθε η μέρα του νοσοκομείου χωρίς να την πολυσυλλογιστώ. Ήρθε και άραξε σαν ένα καράβι που ήξερα το δρομολόγιό του άλλα που δεν ήταν για να μου φέρει κανένα πρόσωπο ιδιαίτερα αγαπητό.[7]
Κουρασμένος και αηδιασμένος, πήρα το εισιτήριο που μου 'δωσε ο γιατρός, σαν εισιτήριο για διακοπές, και ήρθα σε τούτο το κατάστημα. Ξεκούραση: Εδώ δεν είμαι τίποτ' άλλο παρά το νούμερο 212· δεν έχω προσωπικότητα· συμμετέχω στη γενική προσωπικότητα των ανθρώπων που πάσχουν. Η κάμαρά μου δεν έχει χαρακτήρα· ένα γεωμετρικό σχήμα· είναι στενόμακρη σα διάδρομος. Αλλά βλέπει στη λεωφόρο, και τη νύχτα τα φώτα των σπιτιών είναι σαν φώτα λιμανιού.
Άρχισα να διαβάζω (έχω να διαβάσω εδώ και εβδομάδες) τα βιβλία που πήρα στην τύχη ξεκινώντας βιαστικά -έτυχε και η Virginia Wolf («On not knowing Greek»). Πρώτη φορά από καιρό όλα με διασκεδάζουν· ξαναβρήκα αυτή τη διάθεση, θα ήταν καλύτερα αν ήταν τα αποχωρητήρια πιο καθαρά. Στο ένα δεν υπάρχει ούτε νερό. Αυτή η βρώμα δίνει στο νοσοκομείο ένα χαρακτήρα λαζαρέτου. Μολαταύτα, το κλύσμα λέγεται υποκλυσμός.
-------------
Κυριακή, 26 ΟκτώβρηΝοσοκομειακή βιομηχανία· αθλιότης των ανθρωπίνων σωμάτων που επισκευάζουν. Πρέπει να το 'χεις δει αυτό από κοντά, για να καταλάβεις την έξαρση και την κάθαρση του τελετικού της αγάπης.
Πρέπει να πάρω κάρβουνο για την αυριανή ακτινογραφία. Η αδελφή που μου φέρνει ένα φλιτζάνι μαύρο ζουμί μου λέει να παίρνω μια κουταλιά την ώρα. Την πείθω να παίρνω τρεις κουταλιές κάθε τέταρτο. Αδειάζοντας το φλιτζάνι, λογαριάζω πως με τις αρχικές οδηγίες θα μου χρειάζονταν τουλάχιστον 20 ώρες. Κρίμα· με ξεκούραζε να υπακούω χωρίς ευθύνη· τώρα βλέπω πως πρέπει να κρίνω τις διαταγές.
----------Πρέπει να πάρω κάρβουνο για την αυριανή ακτινογραφία. Η αδελφή που μου φέρνει ένα φλιτζάνι μαύρο ζουμί μου λέει να παίρνω μια κουταλιά την ώρα. Την πείθω να παίρνω τρεις κουταλιές κάθε τέταρτο. Αδειάζοντας το φλιτζάνι, λογαριάζω πως με τις αρχικές οδηγίες θα μου χρειάζονταν τουλάχιστον 20 ώρες. Κρίμα· με ξεκούραζε να υπακούω χωρίς ευθύνη· τώρα βλέπω πως πρέπει να κρίνω τις διαταγές.
Το πρώτο ακτινολογικό εργαστήριο του Ευαγγελισμού. Πηγή
---------------
Τρίτη, 28 Οκτώβρη
Πέρσι τέτοιον καιρό έκοβα ξύλα στον Πόρο, κολυμπούσα και έγραφα. Δε βαριέσαι: To-morrow brings a new day. Το σημερινό πρωί στον Υμηττό, καθώς το βλέπω από το παράθυρό μου, μου θυμίζει την αυγή της 28ης του '40 περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Σχεδόν ίδιο τοπίο, όπως από το Υπουργείο Εξωτερικών στις 4 το πρωί· σχεδόν η ίδια διάθεση αναμονής.
Χτες και σήμερα συλλογίζομαι τι μ' ενοχλεί εδώ μέσα. Δεν είναι διόλου τα φτωχά υλικά, οι τρύπιες κουβέρτες, πιάτα από celluloid, μαχαιροπήρουνα φαγωμένα, το κρύο φαγητό κτλ. -η δοκιμασία του Πολέμου για τον τόπο μας ήταν ασύλληπτη· τι να γίνει- αλλά ελλείψεις που οφείλονται στην τεμπελιά, την αδιαφορία, την κακή διοίκηση. Βελόνες λ.χ. συριγγών πού δεν τρυπούν, σωληνάρια σπασμένα κτλ. Χτες με κατέβασαν κάτω για ακτινογραφία: όλοι οι άρρωστοι γραμμή, εξωτερικοί και εσωτερικοί, ξαπλώνουνται στην ίδια τάβλα, κατάσαρκα στο σανίδι, στο ίδιο προσκέφαλο, χωρίς να μεσολαβήσει κανένα απολυμαντικό μέτρο ή να παρεμβληθεί ένα καθαρό σεντόνι. Το χειρότερο· τρεις μέρες τώρα αγωνίζομαι να βρω έναν τρόπο να πλύνω κάπως το σώμα μου. Από τις φυσιογνωμίες του προσωπικού έχεις την εντύπωση πως γυρεύεις κάτι υπέρογκα παράλογο. Χτες κατάφερα επιτέλους να μου δώσουν μια λεκάνη ζεστό νερό σε μια κάμαρα λουτρού ανεκδιήγητα βρώμικη, όπου αποπατεί ένα ολόκληρο χωριό. Το λες στην αδελφή, στον έναν, στον άλλον. «Είναι τόσοι άρρωστοι» σου αποκρίνουνται «δεν προσέχουν». «Σύμφωνοι. Αλλά όταν τους πεις ότι το νερό δεν τρέχει, κάνουν πώς δεν ακούν. Και να λογαριάσεις ότι με πέντε μέρες ενός αρρώστου θα μπορούσαν να καθαριστούν, να διορθωθούν και να βάφουν αυτά τα μέρη του τμήματος μου, χωρίς να λογαριάσεις τις Ούνρες [8] και τρία χρόνια ανοικοδόμησης.
Ένα τόσο μεγάλο ίδρυμα είναι κάπως σα μια ιερή πόλη: Ιεροσόλυμα, Δελφοί -δεισιδαιμονία και κερδοσκοπία· δεν εννοώ τους γιατρούς και τις αδελφές· οι περισσότεροι είναι εξαιρετικοί χαρακτήρες, συχνά συγκινητικοί· εννοώ μια χαμηλότερη ατμόσφαιρα.
Τετάρτη, 29 Οκτώβρη
«Ολόφωτη μέρα» μέρα για ξεκίνημα. Από το παράθυρό μου που άφησα ορθάνοιχτο μια μέθη ασυγκράτητη ορμά μέσα στη στενή κάμαρα και καταργεί τη συνείδηση.
Αύριο πρωί εγχειρίζομαι. Η αναμονή δε μου είναι πιο δυσάρεστη από άλλες καθημερινές αναμονές για μικρομιζέριες της ζωής. Το αίσθημα που κυριαρχεί μέσα μου, είναι, νομίζω, η περιέργεια.
Πέμπτη, 30 Οκτώβρη. Μεσάνυχτα και μισή
Ξύπνησα· δεν ξέρω αν ήταν από τον εκνευρισμό. Μου φαίνεται μάλλον από τα γιατρικά που μου έδωσαν. Άκουσα το τραμ, κοίταξα τα παντζούρια, νόμισα πώς ήταν αυγή· πάλι καλά, κοιμήθηκα -συλλογίστηκα. Άναψα το φως· ήταν 12. Έξω στην Αθήνα, ένα γερό φεγγάρι. Είχα το αίσθημα της τελευταίας νύχτας ενός κατάδικου. Έπειτα, ξαφνικά, απόλυτη γαλήνη. Καλά.
Πρωί: Είχα τελειώσει το ξύρισμα και περίμενα να 'ρθουν να με πάρουν για το χειρουργείο, όταν μπήκε ο βοηθός -κι ο ίδιος με πυρετό- για να μου πει πως ο κ. Καΐρης είχε μια φοβερή αντίδραση από το αντιχολερικό εμβόλιο πού έκαμαν χτες στο προσωπικό του νοσοκομείου, πως θα έμενε στο κρεβάτι και πως η εγχείρηση δε θα γινότανε. Απογοήτευση· κι έπειτα, αίσθημα κάπως του κωμικού: όπως όταν βλέπεις έναν που κάνει ηρωικές χειρονομίες και ξαφνικά καταλαβαίνεις πώς όλα αυτά είναι χωρίς αντικείμενο. Όλη τη μέρα, κάθε τόσο, ανία με τη σκέψη πως η καινούρια αναμονή θα είναι η ίδια με την παλιά, την αποτυχημένη.
Σάββατο, 1 ΝοέμβρηΑφάνταστο πόσες εικόνες καραβιού μου φέρνει το νοσοκομείο. Το ομοιόμορφο φαγητό· το αυστηρό ύφος των γιατρών, σχεδόν στρατιωτικό, καθώς μπαίνουν με το επιτελείο τους· οι άνθρωποι που μισοβλέπεις κρεβατωμένους σα να τους έχει πιάσει η θάλασσα· το αίσθημα ότι μπήκες μέσα χωρίς να μπορείς πια να βγεις προτού φτάσεις σ' ένα τέρμα, σ' ένα λιμάνι.
Αναφορές[1] Δείτε και το σχετικό αφιέρωμα των Γεφυρισμών.
[2] Η παρατήρηση δεν σχετίζεται με την αξία του Γεωργίου Σεφέρη αλλά με άλλα περιστατικά όπως οι επιθέσεις κατά του Σικελιανού και η απονομή του Νόμπελ Ειρήνης στον Αλ Γκορ. Ο Σικελιανός είχε επισκεφθεί μάλιστα τον Γεώργιο Σεφέρη μετά τη χειρουργική επέμβαση (14/11/1947) κι εκείνος έγραψε: "Ήρθε ο Σικελιανός· μου χάρισε δυο τριαντάφυλλα, τα ωραιότερα που είδα. Και ξέρει να τα προσφέρει."
[3] Το 1947 ήδη ο εμφύλιος είχε ξεκινήσει.
[4] Ο ποιητής εννοεί μάλλον τον Ζαννή Καΐρη, πρώτο, χρονολογικά, καθηγητή στην έδρα της Ουρολογίας της Ιατρικής Σχολής Αθηνών. Άλλωστε στις 8 Ιουλίου ο Γεώργιος Σεφέρης γράφει στο ημερολόγιό του ότι από τις 2 Ιουλίου υπέφερε από τους νεφρούς του και τη Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου διαπιστώθηκε λίθος στο δεξιό νεφρό μετά από ακτινογραφία.
[5] Το νοσοκομείο δεν ήταν εκείνα τα χρόνια πολυώροφο.
[6] Ο ποιητής είχε ταξιδέψει με καράβι στην Επίδαυρο όπου παρακολούθησε τους Πέρσες του Αισχύλου από τους Φοιτητές σε μια απογοητευτική για τον ίδιο παράσταση.
[7] Όπως προκύπτει από το ημερολόγιο του Σεφέρη, μήνες προετοιμαζόταν για τη μετακίνησή του στην πρεσβεία μας στην Άγκυρα, όπου έφθασε το Φεβρουάριο του 1948.
[8] Η UNRA (United Nations Relief and Rehadiliation Administration - Οργανισμός Διοίκησης Βοήθειας και Αποκαταστάσεως Ηνωμένων Εθνών) αποτελώντας στην πραγματικότητα όργανο στα χέρια των Ηνωμένων Πολιτειών. Εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα την 1η Απρίλη του 1945 και μέσα στη διετία 1945- 1947 εισήγαγε στη χώρα μας τρόφιμα αξίας 171,9 εκατομμυρίων δολαρίων. Το 1952 ο Κ. Βαρβαρέσος - που το '45 είχε διατελέσει και υπουργός Εφοδιασμού- ομολογούσε ότι για να συμπληρώσει τη βοήθεια της Ούνρα το Ελληνικό Δημόσιο υποχρεώθηκε να διαθέσει «ολόκληρον σχεδόν το συναλλαγματικόν απόθεμα της χώρας, εις χρυσόν, δολάρια και λίρας Αγγλίας».
Πηγές
-Γεώργιος Σεφέρης, Μέρες του 1945-1951, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1973.
-Γεώργιος Σεφέρης, Βικιπαίδεια
-Πώς έζησαν οι Έλληνες το πρώτο Νομπέλ τους και τι έγραφαν χαιρέκακα οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί άσπονδοι φίλοι της Ελλάδας για τη βράβευση του Γιώργου Σεφέρη, της Φωτεινής Τομάη, από το Διπλωματικό Αρχείο, Το ΒΗΜΑ, 24-12-2006, [online]
Πέρσι τέτοιον καιρό έκοβα ξύλα στον Πόρο, κολυμπούσα και έγραφα. Δε βαριέσαι: To-morrow brings a new day. Το σημερινό πρωί στον Υμηττό, καθώς το βλέπω από το παράθυρό μου, μου θυμίζει την αυγή της 28ης του '40 περισσότερο από κάθε άλλη φορά. Σχεδόν ίδιο τοπίο, όπως από το Υπουργείο Εξωτερικών στις 4 το πρωί· σχεδόν η ίδια διάθεση αναμονής.
Χτες και σήμερα συλλογίζομαι τι μ' ενοχλεί εδώ μέσα. Δεν είναι διόλου τα φτωχά υλικά, οι τρύπιες κουβέρτες, πιάτα από celluloid, μαχαιροπήρουνα φαγωμένα, το κρύο φαγητό κτλ. -η δοκιμασία του Πολέμου για τον τόπο μας ήταν ασύλληπτη· τι να γίνει- αλλά ελλείψεις που οφείλονται στην τεμπελιά, την αδιαφορία, την κακή διοίκηση. Βελόνες λ.χ. συριγγών πού δεν τρυπούν, σωληνάρια σπασμένα κτλ. Χτες με κατέβασαν κάτω για ακτινογραφία: όλοι οι άρρωστοι γραμμή, εξωτερικοί και εσωτερικοί, ξαπλώνουνται στην ίδια τάβλα, κατάσαρκα στο σανίδι, στο ίδιο προσκέφαλο, χωρίς να μεσολαβήσει κανένα απολυμαντικό μέτρο ή να παρεμβληθεί ένα καθαρό σεντόνι. Το χειρότερο· τρεις μέρες τώρα αγωνίζομαι να βρω έναν τρόπο να πλύνω κάπως το σώμα μου. Από τις φυσιογνωμίες του προσωπικού έχεις την εντύπωση πως γυρεύεις κάτι υπέρογκα παράλογο. Χτες κατάφερα επιτέλους να μου δώσουν μια λεκάνη ζεστό νερό σε μια κάμαρα λουτρού ανεκδιήγητα βρώμικη, όπου αποπατεί ένα ολόκληρο χωριό. Το λες στην αδελφή, στον έναν, στον άλλον. «Είναι τόσοι άρρωστοι» σου αποκρίνουνται «δεν προσέχουν». «Σύμφωνοι. Αλλά όταν τους πεις ότι το νερό δεν τρέχει, κάνουν πώς δεν ακούν. Και να λογαριάσεις ότι με πέντε μέρες ενός αρρώστου θα μπορούσαν να καθαριστούν, να διορθωθούν και να βάφουν αυτά τα μέρη του τμήματος μου, χωρίς να λογαριάσεις τις Ούνρες [8] και τρία χρόνια ανοικοδόμησης.
Ένα τόσο μεγάλο ίδρυμα είναι κάπως σα μια ιερή πόλη: Ιεροσόλυμα, Δελφοί -δεισιδαιμονία και κερδοσκοπία· δεν εννοώ τους γιατρούς και τις αδελφές· οι περισσότεροι είναι εξαιρετικοί χαρακτήρες, συχνά συγκινητικοί· εννοώ μια χαμηλότερη ατμόσφαιρα.
Τετάρτη, 29 Οκτώβρη
«Ολόφωτη μέρα» μέρα για ξεκίνημα. Από το παράθυρό μου που άφησα ορθάνοιχτο μια μέθη ασυγκράτητη ορμά μέσα στη στενή κάμαρα και καταργεί τη συνείδηση.
Αύριο πρωί εγχειρίζομαι. Η αναμονή δε μου είναι πιο δυσάρεστη από άλλες καθημερινές αναμονές για μικρομιζέριες της ζωής. Το αίσθημα που κυριαρχεί μέσα μου, είναι, νομίζω, η περιέργεια.
Πέμπτη, 30 Οκτώβρη. Μεσάνυχτα και μισή
Ξύπνησα· δεν ξέρω αν ήταν από τον εκνευρισμό. Μου φαίνεται μάλλον από τα γιατρικά που μου έδωσαν. Άκουσα το τραμ, κοίταξα τα παντζούρια, νόμισα πώς ήταν αυγή· πάλι καλά, κοιμήθηκα -συλλογίστηκα. Άναψα το φως· ήταν 12. Έξω στην Αθήνα, ένα γερό φεγγάρι. Είχα το αίσθημα της τελευταίας νύχτας ενός κατάδικου. Έπειτα, ξαφνικά, απόλυτη γαλήνη. Καλά.
Πρωί: Είχα τελειώσει το ξύρισμα και περίμενα να 'ρθουν να με πάρουν για το χειρουργείο, όταν μπήκε ο βοηθός -κι ο ίδιος με πυρετό- για να μου πει πως ο κ. Καΐρης είχε μια φοβερή αντίδραση από το αντιχολερικό εμβόλιο πού έκαμαν χτες στο προσωπικό του νοσοκομείου, πως θα έμενε στο κρεβάτι και πως η εγχείρηση δε θα γινότανε. Απογοήτευση· κι έπειτα, αίσθημα κάπως του κωμικού: όπως όταν βλέπεις έναν που κάνει ηρωικές χειρονομίες και ξαφνικά καταλαβαίνεις πώς όλα αυτά είναι χωρίς αντικείμενο. Όλη τη μέρα, κάθε τόσο, ανία με τη σκέψη πως η καινούρια αναμονή θα είναι η ίδια με την παλιά, την αποτυχημένη.
Σάββατο, 1 ΝοέμβρηΑφάνταστο πόσες εικόνες καραβιού μου φέρνει το νοσοκομείο. Το ομοιόμορφο φαγητό· το αυστηρό ύφος των γιατρών, σχεδόν στρατιωτικό, καθώς μπαίνουν με το επιτελείο τους· οι άνθρωποι που μισοβλέπεις κρεβατωμένους σα να τους έχει πιάσει η θάλασσα· το αίσθημα ότι μπήκες μέσα χωρίς να μπορείς πια να βγεις προτού φτάσεις σ' ένα τέρμα, σ' ένα λιμάνι.
Αναφορές[1] Δείτε και το σχετικό αφιέρωμα των Γεφυρισμών.
[2] Η παρατήρηση δεν σχετίζεται με την αξία του Γεωργίου Σεφέρη αλλά με άλλα περιστατικά όπως οι επιθέσεις κατά του Σικελιανού και η απονομή του Νόμπελ Ειρήνης στον Αλ Γκορ. Ο Σικελιανός είχε επισκεφθεί μάλιστα τον Γεώργιο Σεφέρη μετά τη χειρουργική επέμβαση (14/11/1947) κι εκείνος έγραψε: "Ήρθε ο Σικελιανός· μου χάρισε δυο τριαντάφυλλα, τα ωραιότερα που είδα. Και ξέρει να τα προσφέρει."
[3] Το 1947 ήδη ο εμφύλιος είχε ξεκινήσει.
[4] Ο ποιητής εννοεί μάλλον τον Ζαννή Καΐρη, πρώτο, χρονολογικά, καθηγητή στην έδρα της Ουρολογίας της Ιατρικής Σχολής Αθηνών. Άλλωστε στις 8 Ιουλίου ο Γεώργιος Σεφέρης γράφει στο ημερολόγιό του ότι από τις 2 Ιουλίου υπέφερε από τους νεφρούς του και τη Δευτέρα 15 Σεπτεμβρίου διαπιστώθηκε λίθος στο δεξιό νεφρό μετά από ακτινογραφία.
[5] Το νοσοκομείο δεν ήταν εκείνα τα χρόνια πολυώροφο.
[6] Ο ποιητής είχε ταξιδέψει με καράβι στην Επίδαυρο όπου παρακολούθησε τους Πέρσες του Αισχύλου από τους Φοιτητές σε μια απογοητευτική για τον ίδιο παράσταση.
[7] Όπως προκύπτει από το ημερολόγιο του Σεφέρη, μήνες προετοιμαζόταν για τη μετακίνησή του στην πρεσβεία μας στην Άγκυρα, όπου έφθασε το Φεβρουάριο του 1948.
[8] Η UNRA (United Nations Relief and Rehadiliation Administration - Οργανισμός Διοίκησης Βοήθειας και Αποκαταστάσεως Ηνωμένων Εθνών) αποτελώντας στην πραγματικότητα όργανο στα χέρια των Ηνωμένων Πολιτειών. Εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα την 1η Απρίλη του 1945 και μέσα στη διετία 1945- 1947 εισήγαγε στη χώρα μας τρόφιμα αξίας 171,9 εκατομμυρίων δολαρίων. Το 1952 ο Κ. Βαρβαρέσος - που το '45 είχε διατελέσει και υπουργός Εφοδιασμού- ομολογούσε ότι για να συμπληρώσει τη βοήθεια της Ούνρα το Ελληνικό Δημόσιο υποχρεώθηκε να διαθέσει «ολόκληρον σχεδόν το συναλλαγματικόν απόθεμα της χώρας, εις χρυσόν, δολάρια και λίρας Αγγλίας».
Πηγές
-Γεώργιος Σεφέρης, Μέρες του 1945-1951, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα, 1973.
-Γεώργιος Σεφέρης, Βικιπαίδεια
-Πώς έζησαν οι Έλληνες το πρώτο Νομπέλ τους και τι έγραφαν χαιρέκακα οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί άσπονδοι φίλοι της Ελλάδας για τη βράβευση του Γιώργου Σεφέρη, της Φωτεινής Τομάη, από το Διπλωματικό Αρχείο, Το ΒΗΜΑ, 24-12-2006, [online]
---------
