Αυλαία, ασύστατοι! Αιμορραγούν ως και οι πέτρες, σ’ αυτόν τον άνυδρο καιρό! ΑΥΛΑΙΑ (Γ. Μπλάνας, Στασιωτικό 53o)

29/9/10

Πρώτα πεθαίνει η ψυχή

Στη μνήμη των σφαγιασμένων συντοπιτών μας στις 29 Σεπτεμβρίου 1944 στο Αιγάλεω από Γερμανούς και ταγματασφαλ(ή)τες που προθερμαίνονταν ήδη από μήνες, για τα Δεκεμβριανά.


Για τη μνήμη των κοιμισμένων. Φωτογραφία από τα Δεκεμβριανά (1944).

[…] Αυτό που ζούμε δεν είναι ο κόσμος,
τ' απομεινάρια του είναι στα νύχια και στα δόντια μας.
Νιώθουμε βρώμικοι, αλλά είναι χορταστικό:
έστω, παρήγορο, αν πρόκειται να πεθάνεις
σαν λύκος χωρίς κυνόδοντες.
Μιλάμε, αλλά απευθυνόμαστε στον εαυτό μας.
Τόσο μοναχικοί την ώρα του θριάμβου,
τόσο λίγο γενναιόδωροι με τα κίνητρά μας.
Σαν να μάς φωτογραφίζει η ίδια η ιστορία
για λίγα κέρματα, σε κάποιο ήδη
παρηκμασμένο θέρετρο, τελευταία φορά. […]

[…] Το κοπάδι μαζεύεται στο μαντρί.
Ξεχνάει τί σημαίνει χθες, σήμερα, αύριο.
Τρώει, ξαπλώνει, χωνεύει.
Η ευτυχία δεν είναι ελπίδα πια, είναι επιδίωξη.
Ξηλώσαμε τον ύπνο μας,
για να μπαλώσουμε τα κουρέλια της μέρας. […]

Γιώργος Μπλάνας
Ι: Εγκληματίας
Απόσπασμα, όπως και ο τίτλος

23/9/10

Είμαστε πολλοί

Πάβλο Νερούδα (1904-1973)

Τον τελευταίο καιρό, παρόλα όσα βιώνουμε, διαβάζουμε, ακούμε και βλέπουμε, διαπιστώνεται μια περίεργη τάση φλύαρης… σιωπής. Οξύμωρο φαίνεται, ωστόσο, σαν πριν από καταιγίδα μοιάζει η στάση των ανθρώπων στους εργασιακούς χώρους, στους δρόμους, στα μαγαζιά, στο διαδίκτυο, παντού. Όλοι έχουν να πουν πολλά, αλλά σκέφτονται λίγα. Και εν μέσω αυτού του κλίματος που ενισχύεται από τις συνεχιζόμενες εκπτώσεις στη ζωή μας και από ειδήσεις-αποκαλύψεις ενεργειών που θυμίζουν μακρινές δεκαετίες (ή έτσι πιστεύαμε τουλάχιστον) υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που αντιπαλεύονται την ίδια τους τη σάρκα ή και ακόμα χειρότερα βρίσκουν απάγκιο σε όψιμους επαναστάτες, μέχρι χθες στυλοβάτες του συστήματος που μας κατάπιε. Δεν είναι και λίγοι βέβαια εκείνοι που επιλέγουν, εντίμως θα έλεγα, το δρόμο του «αυτομαστιγώματος» αλλά και ευτυχώς λιγότεροι όσοι συνεχίζουν την προβοκάτσια τους -κατά κανόνα ανώνυμη και διαδικτυακή- με ανούσιες, ανώφελες και μη υποστηριζόμενες ιστορικά αναφορές στο παρελθόν σε μια προσπάθεια να επιβιώσουν στη λούφα τους και την «αριστερή» παραλλαγή τους.

Ευτυχώς, είναι πολλοί περισσότεροι όσοι επανατοποθετούνται και συστρατεύονται κατά του ενός και κοινού εχθρού που αυτή τη στιγμή έχει εξαπολύσει τη μεγαλύτερη ίσως επίθεση στην ιστορία, κατά της ζωής μας και της ζωής των παιδιών μας. Των παιδιών που, ακόμη περισσότερο ευτυχώς, είναι πιο τολμηρά, πιο μαχητικά και πιο διεκδικητικά απ΄ όσο εμείς πιστεύουμε.

Σε αυτά τα παιδιά και ιδιαίτερα στον Κωστή, που με εκπλήσσει με την πολιτική ωριμότητά του, είναι αφιερωμένο το ακόλουθο ποίημα του Πάβλο Νερούδα ο οποίος πέθανε πριν από 37 χρόνια (23 προς 24 Σεπτεμβρίου 1973). Το ποίημα ανήκει στην ενότητα «Εστραβαγάριο» (Παραδοξολόγιο) που γράφτηκε το 1958, χρονιά του έρωτα Νερούδα-Ματίλντε και σηματοδότησε την αναγνώριση του ποιητή εντός και εκτός Χιλής. Η μετάφραση είναι, ασφαλώς, της Δανάης Στρατηγοπούλου που αφιέρωσε τη δουλειά της (1966) στον παιδικό της φίλο Γιάννη Ρίτσο, την ποίηση του οποίου αγαπούσε παθιασμένα ο Πάβλο Νερούδα. Εξάλλου οι δύο σπουδαίοι αυτοί άνθρωποι και ποιητές θαύμαζαν πολύ ο ένας τον άλλο.




ΕΙΜΑΣΤΕ ΠΟΛΛΟΙ

Από τους τόσους ανθρώπους που είμαι,
που είμαστε
κανέναν δεν μπορώ να βρω:
μου χάνονται κάτω από τα ρούχα
φύγανε γι' άλλη πολιτεία.

Όταν το κάθε τι έχει ετοιμαστεί
για να δείξω έξυπνος
ο ανόητος που κρύβεται μέσα μου
παίρνει το λόγο στο στόμα μου.

Άλλες φορές με παίρνει ο ύπνος
ενώ βρίσκομαι με την εκλεκτή κοινωνία,
κι όταν γυρεύω μέσα μου τον τολμηρό
ένας δειλός που δεν τον ξέρω
τρέχει με το σκελετό μου να πάρει
χίλιες αβρές προφυλάξεις.

Όταν καίγεται ένα ευυπόληπτο σπίτι
αντί για τον πυροσβέστη που φωνάζω
σπεύδει ο εμπρηστής,
κι αυτός είμαι εγώ. Δεν έχω γιατρειά.

Τι πρέπει να κάνω για να περισυλλέγω;
Πώς μπορώ να επανορθωθώ;

Όλα τα βιβλία που διαβάζω,
υμνολογούν λαμπρούς ήρωες,
πάντα βέβαιους για τον εαυτό τους:
πεθαίνω για δαύτους από ζήλεια
και στις ταινίες με ανέμους και σφαίρες
λιώνω από φθόνο για τον καβαλάρη,
κάθομαι και θαυμάζω το άλογο.

Αλλά μόλις ζητήσω του απτόητου να βγει,
μου ξεφυτρώνει ένας γεροτεμπέλης.
Κι έτσι δεν ξέρω ποιος είμαι,
δεν ξέρω πόσοι είμαι ή είμαστε,
θα μ' άρεσε να πατήσω ένα κουμπί
και να βγάλω το εμένα το αληθινό
γιατί αν με χρειάζομαι δεν πρέπει να με εξαφανίσω.

Ενόσο γράφω είμαι απών,
κι όταν επιστρέψω έχω κι όλας φύγει:
πάω να δω αν και στους άλλους ανθρώπους
συμβαίνει αυτό που συμβαίνει σε μένα,
αν είναι τόσοι όπως είμαι γω,
αν μοιάζουν με τους εαυτούς τους,
κι όταν θα το 'χω εξακριβώσει,
θα μάθω τόσο καλά τα πράματα
που για να εξηγήσω τα προβλήματα μου
θα σας μιλώ για γεωγραφία.


Συμπληρωματικά παρατίθεται το κείμενο της μεταφράστριας με βιογραφικά στοιχεία του μεγάλου Χιλιανού ποιητή, που γράφτηκε, προφανώς, μία εβδομάδα μετά τον θάνατό του. Επιπλέον πληροφορίες για την πολιτική κατάσταση στη Χιλή εκείνη την εποχή και τις συνθήκες θανάτου του Νερούδα μπορείτε να διαβάσετε και στην Βικιπαίδεια όπου μεταξύ άλλων αναφέρεται και το εξής αμίμητο σχετικά με τη σύλληψη του κομμουνιστή ποιητή από τη Χούντα του Βιντέλα: «Όταν ο Πρόεδρος Γκονζάλες Βιντέλα απαγόρευσε τον κομουνισμό στη Χιλή,…». Ναι, έτσι ακριβώς όπως λέμε «απαγόρευσαν τη χρήση των κινητών κατά την οδήγηση….» και με ένα «μ» παρακαλώ!

Η παρατήρηση αυτή αφιερώνεται εξαιρετικά σε ορισμένους, λίγους, από τους προαναφερόμενους λουφαδόρους, σταχτοπούτες της «αριστεράς» που βρήκαν καιρό κατάλληλο να χλευάσουν την αντικομμουνιστική προπαγάνδα την οποία έχει εξαπολύσει η Ε.Ε. και με πίκρα σε εκείνους που ενώ έχουν τη διαύγεια και το θάρρος να «αυτομαστιγωθούν» για τις «πράσινες» επιλογές του κόμματός τους, υποστηρίζουν τη χλεύη κάνοντας μάλιστα χρήση στίχων του Γιάννη Ρίτσου. Αν μη τι άλλο ίσως θα έπρεπε να σκεφτούν τι γράφουν και πώς το γράφουν πριν πατήσουν το πλήκτρο αποστολής του σχολίου τους. Ποτέ όμως, γι΄ αυτούς δεν είναι αργά. Όσο για τους άλλους, όταν βρεθεί το γοβάκι τους δεν θα υπάρχει.. πρίγκιπας να τους το δώσει… Και καθώς φαίνεται, από τα μεγαλοπρεπή ψευδώνυμά τους, αγαπούν τα βασίλεια και τα πριγκιπάτα.

Ο Πάβλο Νερούδα και η Δανάη Στρατηγοπούλου

Ο Νεφταλί Ρικάρντο Ελιέσερ Βασοάλτο, δηλαδή ο Πάβλο Νερούδα, γεννιέται στις 12 Ιουλίου του 1904 στο Παρράλ, κώμη του νομού Λινάρες της Νότιας Χιλής, από τη Δόνια Ρόσα Βασοάλτο ντε Ρέγιες, δασκάλα και τον Δον Χοσέ ντελ Κάρμεν Ρέγιες Μοράλες, τροχιοδρομικό οδηγό. Τον Αύγουστο πεθαίνει ο Δόνια Ρόσα. Το 1906 ο Δον Χοσέ ντελ Κάρμεν μεταφέρεται στο Τεμούκο, πρωτεύουσα του νότιου νομού Καουτίν, με το γιο του.

Εκεί παντρεύεται για δεύτερη φορά με την Δόνια Τρινιδάδ Κάντια Μαρβέρδε. (Το επίθετο «Κάντια» αποδείχνει την ελληνική καταγωγή της μυτριάς του Νερούδα η οποία πρέπει να ήταν απόγονος του Δον Χουάν Μαρτίν ντε Κάντια, μοναδικού Έλληνα, και μάλιστα Κρητικού, που έφτασε ως τη Χιλή με τους Ισπανούς κονκισταδόρες του 16ου αιώνα, όπως αποδεικνύει ο ερευνητής Λουίς Ροβέρτο Βέρα. Από τον ίδιο αυτό Κρητικό κατάγεται και ο ιδρυτής της νεώτερης Χιλής Δον Βερνάρδο Ο' Χίγινς).

Ο Πάβλο Νερούδα το 1910 μπαίνει στο Λύκειο Αρρένων του Τεμούκο, όπου πραγματοποιεί όλες τις σπουδές του, τελειώνοντας το γυμνάσιο το 1920. Στις 18 Ιουλίου του 1917 δημοσιεύεται στην Εφημερίδα «Λα Μανιάνα» («το Πρωί») του Τεμούκο ένα άρθρο με τον τίτλο «Ενθουσιασμός και Καρτερία» εμπνευσμένο από την περίφημη στροφή του Ρεμπώ «με φλογερή υπομονή.... θα μπορέσουμε να μπούμε στις λαμπρές πολιτείες» το οποίο υπογράφει ως Ντεφαλί Ρέγιες. Είναι το πρώτο δημοσίευμα του ποιητή που τότε είναι 13 χρονών.

Στις 30 Νοεμβρίου του 1918 δημοσιεύεται στο περιοδικό «Κόρρε - Βουέλα» («Τρέχα Πέτα») του Σαντιάγο στο τεύχος υπ' αριθ. 566, το ποίημα «Τα Μάτια μου» υπογραμμένο από τον Νεφταλί Ρέγιες. Την ίδια χρονιά εμφανίζονται τρία ποιήματα του ακόμα στην ίδια επιθεώρηση και άλλα σε διάφορες λογοτεχνικές επιθεωρήσεις των σπουδαστών του Τεμούκο. Το 1919 δημοσιεύει δεκατρία ποιήματα στο «Κόρρε Βουέλα». Συνεργάζεται στο «Σέλβα Αουστράλ» («Νότιος Δρυμός») του Τεμούκο. Δημοσιεύει σε περιοδικά του Τσιγιάν και της Βαλντίβια, (μεγάλες πόλεις της κεντρονότιας Χιλής), χρησιμοποιώντας διάφορα ψευδώνυμα. Συμμετέχει στα Ανθεστήρια του Μάουλε (νομός παρωκεάνιος της Χιλής) με το ποίημα του «Νοκτούρνο Ιδεάλ» και κερδίζει το τρίτο βραβείο.

Το ψευδώνυμο Πάβλο Νερούδα το υιοθετεί οριστικά για τις δημοσιεύσεις του τον Οκτώβρη του 1920. Το «Νερούδα», όπως έχει πει ο ίδιος, το διάλεξε γιατί διάβασε κείμενα του Τσέχου Γιαν Νερούδα, και του είχε πολύ αρέσει το επίθετο αυτό. Όσο για το όνομα Πάβλο το πήρε για τον ίδιο λόγο, δηλαδή το εύρισκε πολύ ωραίο. Τίποτε άλλο δεν τον συνέδεσε με το ονοματεπώνυμο αυτό έξω από την ακουστική και οπτική του αρμονία. Στις 28 Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου κερδίζει το πρώτο βραβείο στη «Φιέστα ντε λα Πριμαβέρα» («Γιορτή της Άνοιξης») στο Τεμούκο. Τον ίδιο χρόνο είναι πρόεδρος του περιοδικού «Ατενέο Λιτεράριο» («Φιλολογικό Αθηναίο») του Λυκείου του Τεμούκο και αντιγραμματέας των σπουδαστών του νομού Καουτίν. Ετοιμάζει δυο βιβλία: «Τα Παράξενα Νησιά» και τις «Ανώφελες Ταλαιπωρίες» που δεν δημοσιεύει. Μέρος αυτών των βιβλίων θα συμπληρώσει τη σύνθεση του πρώτου του βιβλίου «Κρεπουσκουλάριο» (παιγνίδι πάνω στη λέξη Κρεπούσκουλο, να λέμε «Δειλινένιο» από τη λέξη «δειλινό», αλλά ποτέ «ηλιοβασιλέματα» που γράφει κάποιος αυθαίρετος μεταφραστής). Το 1921 ταξιδεύει στο Σαντιάγο και σπουδάζει στο Πανεπιστήμιο καθηγητής της Γαλλικής Φιλολογίας. Στις 14 Οκτωβρίου αυτού του χρόνου παίρνει το πρώτο βραβείο της Ομοσπονδίας Σπουδαστών της Χιλής για το ποίημά του «Λα Κανσιόν ντε λα Φιέστα» («το Τραγούδι της Γιορτής») που είναι δημοσιευμένο στο περιοδικό «Χουβεν-τούδ» («Νιάτα») της Ομοσπονδίας Σπουδαστών.

Το 1922 συνεργάζεται στο περιοδικό «Κλαριδάδ» («Φέγγος»), επίσημο όργανο της Ομοσπονδίας Σπουδαστών, Τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου η φιλολογική ομάδα «Βρέμια» πατρονάρει μιαν ανάγνωση ποιημάτων των ποιητών Χοακίν Σιφουέντες, Ρ. Μονεστιέρ, Αλβέρτο Ρόχας Χιμένες και Πάβλο Νερούδα. Τα ποιητικά αυτά ρεσιτάλ συνεχίζονται. Τον Οκτώβριο το περιοδικό «Λος Τιέμπος» («Οι Καιροί») του Μοντεβίδεο, πρωτεύουσας της Ουρουγουάης, αφιερώνει ένα τεύχος στη νεαρή χιλιανή ποίηση, όπου παρουσιάζει τον Νερούδα. Τον Αύγουστο του 1923 εμφανίζεται η αρχική έκδοση του «Κρεπουσκουλάριο».

Το περιοδικό «Διονύσιος» που διευθύνεται από τον Αλίρο Ογιαρσούν, δημοσιεύει τέσσερα ποιήματα του. Τα τρία τελευταία θα περιληφθούν στον «Ελ Οντέρο Εντουσιάστα» («Ο Ένθους Σφενδονιστής»), βιβλίο με τίτλο που δείχνει την κλασσική κουλτούρα του έθνους και την παραδοσιακή σφεντόνα, που ήταν όπλο των προγόνων του, που γράφτηκε εκείνη την εποχή, αλλά δεν δημοσιεύτηκε μέχρι το 1933. Τον ίδιο χρόνο βρίσκουμε διάφορες συνεργασίες του στο περιοδικό «Κλαριδάδ» με το ψευδώνυμο «Σάτσκα» που είναι λογοτεχνική κριτική. Μερικά από τα δημοσιευμένα ποιήματα τούτης της χρονιάς θα ενσωματωθούν στο κοσμαγάπητο βιβλίο του «Βέιντε Ποέμας ντε αμόρ υ ούνα κανσιόν ντεσεσπεράδα» («Είκοσι Ποιήματα Αγάπης και Ένα Τραγούδι Απελπισμένο), όπως π.χ. το «Ποίημα 20» που λεγόταν «Θλίψη στον Όχτο της Νύχτας».

Το 1924 είναι η χρονιά των Είκοσι ποιημάτων Αγάπης και του Απελπισμένου του Τραγουδιού. Το τυπώνει ο μεγάλος εκδοτικός οίκος «Νασιμέντο». Ταυτόχρονα δίνει στην ίδια Εκδότρια «Εκλεκτές σελίδες του Ανατόλ Φρανς» με πρόλογο, επιλογή και μετάφραση δικιά του. Τον ίδιο χρόνο στην εφημερίδα του Σαντιάγο «Λα Νασιόν» («Το Έθνος»),δημοσιεύεται γράμμα του πάνω στο βιβλίο του «Είκοσι Ποιήματα Αγάπης και ένα Τραγούδι Απελπισμένο», όπου εξηγεί τη διαδικασία της δημιουργίας του.

Ο Πάβλο Νερούδα είναι μεγάλος ποιητής του 20ού αιώνα και ένας από τους μεγαλύτερους όλων των εποχών. Γεννήθηκε στη Χιλή. Λάτρεψε την πατρίδα του και την τραγούδησε με το ίδιο πάθος που τραγούδησε το σεβασμό στον άνθρωπο και στην ελευθερία της πατρίδας.

Πέθανε στη Χιλή. Πρεσβευτής όντας στο Παρίσι γύρισε σ' αυτήν, άρρωστος και αντί να ξαναφύγει για το Παρίσι σε στιγμές κινδύνου, προτίμησε να μείνει και να χαθεί κοντά της. Αυτό συνέβη την περασμένη βδομάδα, στις 24 Σεπτεμβρίου του 1973, στις 4.30' το πρωί. Ήταν μόνο 69 χρονών.

Είχε τιμηθεί με όλα τα βραβεία Ειρήνης: το Νόμπελ, το Ζολιό - Κουρί, το Λένιν, Εθνικά Αριστεία Γραμμάτων, Ενώσεων Συγγραφέων κτλ.

Τα χρήματα του, που όλα προέρχονται μόνο από την ποίηση του ξόδευε αγοράζοντας βιβλία που τελικά αποτέλεσαν τη θαυμάσια «Βιβλιοθήκη Π. Νερούδα», που εδώρησε στο Πανεπιστήμιο της Χιλής στο Σαντιάγο. Εκείνο με τη σειρά του τιμώντας το εξαίρετο παιδί της, ίδρυσε το «Ινστιτούτο Πάβλο Νερούδα για τη μελέτη της Ποίησης», επί της υπουργείας στην παιδεία του δον Χουάν Μίγιας.

Σε ολόκληρη την ισπανόγλωσση Αμερική, βόρεια, κεντρική και νότια, δυο είναι τα Νόμπελ Ποίησης: και τα δυο τα έχει η Χιλή, το πρώτο πήρε στα 1945 η Γαβριέλα Μιστράλ, δασκάλα και δασκάλα του Νερούδα στα δέκα του χρόνια και το δεύτερο ο Πάβλο Νερούδα το 1971. Η ποίηση του, απέραντη, αγκάλιασε τα πάντα, τον άνθρωπο μόνο του, τον άνθρωπο με τον άνθρωπο, τον άνθρωπο με την κοινωνία, τον άνθρωπο με το σύμπαν.

Γι' αυτό είναι τα πάντα: είναι ερωτική, πολιτική, φιλοσοφική, χιουμοριστική, ρωμαντική, κλασσική, μπαρόκκο... Έτσι είναι: Βαθύς και πλατύς σαν τη Δημιουργία. Χαρακτηριστική η απάντηση που δίνει σε ένα χρονογράφημα του: Ποιος θάναι ο πιο μοντέρνος ποιητής του έτους 2000; Μα, ο παππούς! Ο Όμηρος!

Ήταν ακούραστος, ζωηρός, γοητευτικός, νταντελένιος διπλωμάτης και ακόμα πιο νταντελένιος εραστής. Από κει βγήκαν τα σχεδόν εφηβικά αριστουργηματικά του «Είκοσι Ποιήματα Αγάπης και ένα Τραγούδι Απελπισμένο», τα «Εκατό Σονέττα για τη Ματίλντε», το «Όλος ο Έρωτας» κτλ.

Η καρδιά μας είναι βαρεία για τον τραγικό θάνατο του. Μα η πίστη μας είναι ακλόνητη πως το έργο του και ο βίος του κρατάνε ακοίμητη την προσπάθεια για την ανθρωποποίηση του ανθρώπου. Κάπου λέει: «Δεν μπορώ όταν οι άνθρωποι δεν είναι άνθρωποι» και κάπου αλλού: «θέλω ο άνθρωπος να είναι άνθρωπος».

Τούτη τη στιγμή η πίστη και η πίεση του υπέροχου Χιλιανού Λαού κατάφερε, ύστερα από τόσα χρόνια στυγνής δικτατορίας, να πουλιέται ο Νερούδα σα να μη συνέβαινε τίποτα. Η Ματίλντε Ουρρούτια, η γλυκεία ηρωική και πιο τραγουδισμένη γυναίκα σ' όλη την Ιστορία της ποίησης, κατάφερε να σώσει το σπίτι της Ίσλα Νέγρα και να στέκει -δωρική κολώνα- αγέρωχη μπροστά στο ξεδοντιασμένο θηρίο του αποικιοκρατικού αίσχους, δεν μπορεί να βλάψει πια ούτε τη μνήμη -το προσπάθησε- ούτε το έργο του Ποιητή.

Δανάη

Πηγές
- Πάβλο Νερούδα, Εστραβαγάριο, Μετάφραση: Δανάη Στρατηγοπούλου, Εκδόσεις Ζυγός.
- Πάβλο Νερούδα, Ανθολόγιο – Είκοσι Ποιήματα Αγάπης και Ένα τραγούδι Απελπισμένο, Μετάφραση: Δανάη Στρατηγοπούλου, Εκδόσεις Ζυγός.

Σχετικοί Σύνδεσμοι
- Πάβλο Νερούδα, Βικιπαίδεια.
- Δανάη Στρατηγοπούλου: «Αηδόνι» του τραγουδιού και του αγώνα, Ριζοσπάστης, 20-01-2009.

19/9/10

Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης

Επικουρώντας την προσπάθεια μιας φίλης να εκπονήσει μια ακαδημαϊκή εργασία το θέμα της οποίας εστιάζει στην οικονομική κρίση και στην Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση μου δόθηκε η ευκαιρία να διαβάσω διάφορα συγγράμματα σχετικά με την τρέχουσα κρίση, τις επιπτώσεις της αλλά και την ιστορία των οικονομικών «πανικών», που ως γνωστόν ούτε λίγοι ήταν, ούτε άσχετοι με τον καπιταλισμό. Από τα βιβλία αυτά ξεχώρισα το «2010 Κρίση Ευρωζώνης: Φτώχεια του Δυνατού, Πτώχευση του Αδυνάτου» [1] για την (εν μέρει) μαρξιστική προσέγγιση των πραγμάτων, και το «Η Οικονομική Κρίση» για τη σαφήνεια των ερωτημάτων και την ισχυρή επιχειρηματολογία στην υποστήριξη της άποψης ότι η κρίση αποτελεί εγγενές φαινόμενο του καπιταλισμού. Εξ ανάγκης ανέτρεξα και στην ιστορία των κρίσεων του καπιταλιστικού συστήματος από την οποία συγκράτησα την περιοδικότητα, τη σχέση με τους πολέμους αλλά και την αδιατάρακτη σχέση με τη Γερμανία και τις ΗΠΑ, όπως και τις επιπτώσεις, που μπορεί να δίνονται σε αριθμούς ωστόσο, αντιστοιχούν σε ζωές. Στο τέλος, όταν σημείωσα όσα χρειαζόταν η εργασία, αποφάσισα να προτείνω στη φίλη πριν την ολοκληρώσει να ρίξει μια ματιά στο ακόλουθο κείμενο.

Με κίνδυνο να θεωρηθώ γραφική παραθέτοντας ξανά τις ομοιότητες των «πατερικών» κειμένων δηλαδή των Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν, Στάλιν, κ.ά. μπήκα στον πειρασμό να αναδημοσιεύσω το κείμενο του Β. Ι. Λένιν για τις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης [3] το οποίο έχει γραφεί πριν από 100 περίπου χρόνια. Αν εξαιρέσουμε:

(α) τις πολιτειακές αλλαγές –τις εσωτερικές δηλαδή γιατί τα περισσότερα τέως αυτοκρατορικά κράτη εξακολουθούν να επιδεικνύουν ηγεμονισμό σε μικρότερα,
(β) τις αλλαγές τετραγωνικών χιλιομέτρων και πληθυσμών –δεν θα έλεγα γεωπολιτικές για τον παραπάνω λόγο,

το κείμενο του Λένιν θαρρείς να έχει γραφτεί στα χρόνια μας. Το αφήνω, πάντα, και στη δική σας κρίση όπως το βρήκα μεταφρασμένο στο Αρχείο Μαρξιστών.




Το σύνθημα για τις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης
Β.Ι. Λένιν


Στον αριθ. 40 της Sotsial-Demokrat εκθέσαμε ότι μια διάσκεψη των ομάδων του Κόμματός μας στο εξωτερικό είχε αποφασίσει να αναβάλει την ερώτηση για το σύνθημα των «Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» εν αναμονή μιας συζήτησης  στον τύπο, σχετικά με την οικονομική πτυχή του θέματος.

Στη διάσκεψή μας η συζήτηση σχετικά με αυτήν την ερώτηση πήρε έναν καθαρά πολιτικό χαρακτήρα. Ίσως αυτό προκλήθηκε εν μέρει από το Μανιφέστο της Κεντρικής Επιτροπής διατυπώνοντας αυτό το σύνθημα ως ένα ειλικρινές πολιτικό (το άμεσο πολιτικό σύνθημα, όπως λέει εκεί) όχι μόνο προχώρησε το σύνθημα των δημοκρατικών Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης, αλλά ρητώς υπογράμμισε ότι αυτό το σύνθημα είναι χωρίς νόημα και ψεύτικο «χωρίς την επαναστατική ανατροπή των γερμανικών, αυστριακών και ρωσικών μοναρχιών».

Θα ήταν αρκετά λανθασμένο να αντιτεθεί σε μια τέτοια παρουσίαση της ερώτησης μέσα στα όρια μιας πολιτικής αξιολόγησης αυτού του συνθήματος -π.χ., για να συζητήσει πως κρύβει ή αποδυναμώνει, κ.λπ., το σύνθημα της σοσιαλιστικής επανάστασης.

Οι πολιτικές αλλαγές μιας αληθινά δημοκρατικής φύσης, και ειδικά οι πολιτικές επαναστάσεις, δεν μπορούν κάτω από καμία περίσταση είτε να κρύβουν είτε να αποδυναμώσουν το σύνθημα της σοσιαλιστικής επανάστασης. Αντίθετα, το φέρνουν πάντα πιο κοντά, επεκτείνουν τη βάση του, και σύρουν νέα τμήματα των ασήμαντων αστών και των ημι-προλεταριακών μαζών στο σοσιαλιστικό αγώνα. Αφ' ετέρου, οι πολιτικές επαναστάσεις είναι αναπόφευκτες κατά τη διάρκεια της σοσιαλιστικής επανάστασης, η οποία δεν πρέπει να θεωρηθεί ως ενιαία πράξη, αλλά ως περίοδος ταραχωδών πολιτικών και οικονομικών αναστατώσεων, του εντονότερου ταξικού αγώνα, του εμφυλίου πολέμου, των επαναστάσεων, και των αντεπαναστάσεων.

Αλλά ενώ το σύνθημα των δημοκρατικών Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης –αν συνοδεύεται από την επαναστατική ανατροπή των τριών πιο αντιδραστικών μοναρχιών στην Ευρώπη, που ηγείται η Ρωσική-είναι αρκετά άτρωτο ως πολιτικό σύνθημα, ακόμα παραμένει ιδιαίτερα σημαντική η ερώτηση του οικονομικού περιεχομένου και της σημασίας του.

Από τη σκοπιά των οικονομικών συνθηκών του Ιμπεριαλισμού -π.χ., η εξαγωγή άνευ ενδιαφέροντος κεφαλαίου και η διαίρεση του κόσμου από τις «ανεπτυγμένες» και «πολιτισμένες» αποικιακές δυνάμεις, οι Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, κάτω από τον καπιταλισμό, είναι είτε αδύνατες είτε αντιδραστικές.

Το κεφάλαιο έχει γίνει διεθνές και μονοπωλητής. Ο κόσμος έχει κομματιαστεί από μια χούφτα Μεγάλων Δυνάμεων, δηλ., δυνάμεις επιτυχείς στην μεγάλη λεηλασία και καταπίεση των εθνών. Οι τέσσερις Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης -Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία και Γερμανία, με έναν συνολικό πληθυσμό μεταξύ 250.000.000 και 300.000.000, και μιας περιοχής περίπου 7.000.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων- κατέχουν αποικίες με έναν πληθυσμό σχεδόν 500 εκατομμυρίων (494.500.000) και μιας περιοχής 64.600.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, δηλαδή, σχεδόν η μισή επιφάνεια της υδρογείου (133.000.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, εξαιρουμένων των Αρκτικών και των Ανταρκτικών περιοχών). Προσθέστε σε αυτά τα τρία Ασιατικά κράτη - Κίνα, Τουρκία και Περσία, τώρα ενοικιαζόμενα κομματιαστά από τους κλέφτες που διεξάγουν έναν πόλεμο «απελευθέρωσης», δηλαδή, Ιαπωνία, Ρωσία, Μεγάλη Βρετανία και Γαλλία. Εκείνα τα τρία Ασιατικά κράτη, που μπορούν να αποκαλεστούν ημι-αποικίες (στην πραγματικότητα είναι τώρα 90 τοις εκατό αποικίες), έχουν έναν συνολικό πληθυσμό 360.000.000 και μια περιοχή 14.500.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων (σχεδόν ενάμισι φορές την περιοχή όλης της Ευρώπης).

Επιπλέον, η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία και η Γερμανία έχουν επενδύσει κεφάλαιο στο εξωτερικό αξίας όχι λιγότερο από 70.000 εκατομμύρια ρούβλια. Η επιχείρηση της εξασφάλισης "νόμιμων" κερδών από αυτή την καθαρή μοιρασιά –αυτά υπερβαίνουν τα 3.000 εκατομμύρια ρούβλια ετησίως- από τις επιτροπές των εκατομμυριούχων, που είναι γνωστές ως κυβερνήσεις, οι οποίες είναι εξοπλισμένες με στρατούς και ναυτικά που παρέχουν στους γιους και τους αδελφούς των εκατομμυριούχων τις εργασίες στις αποικίες και τις ημι-αποικίες ως αντιβασιλείς, προξένους, πρεσβευτές, ανώτερους υπαλλήλους όλων των ειδών, κληρικούς, και
άλλες βδέλλες.

Έτσι είναι πως η λεηλασία περίπου χιλίων εκατομμυρίων από τον πληθυσμό της γης οργανώνεται από μια χούφτα Μεγάλων Δυνάμεων στην εποχή της μεγαλύτερης ανάπτυξης του καπιταλισμού. Καμία άλλη οργάνωση δεν είναι πιθανή κάτω από τον καπιταλισμό. Να αρνηθούν τις αποικίες, -τις σφαίρες επιρροής-, και την εξαγωγή του κεφαλαίου; Το να σκεφτούμε ότι είναι πιθανό, σημαίνει να κατεβούμε στο επίπεδο κάποιου μυξοκλαίγοντος εφημερίου που κάθε Κυριακή κηρύσσει στους πλουσίους τις υψηλές αρχές του Χριστιανισμού και τους συμβουλεύει να δώσουν στους φτωχούς, καλά, εάν όχι εκατομμύρια, τουλάχιστον αρκετά εκατοντάδες ρούβλια ετησίως.

Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης κάτω από τον καπιταλισμό είναι ισοδύναμες προς μια συμφωνία για διαίρεση των αποικιών. Κάτω από τον καπιταλισμό, εντούτοις, καμία άλλη βάση και καμία άλλη αρχή της μοιρασιάς δεν είναι πιθανή εκτός από την δύναμη. Ένας πολυεκατομμυριούχος δεν μπορεί να μοιραστεί το «εθνικό εισόδημα» μιας καπιταλιστικής χώρας με κανένα άλλον ειδάλλως σε αναλογία «με το κεφάλαιο που επενδύθηκε» (με ένα επίδομα που ρίχνεται μέσα, έτσι ώστε το μεγαλύτερο κεφάλαιο μπορεί να λάβει περισσότερο από το μερίδιό του).

Ο καπιταλισμός είναι η ιδιωτική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, και η αναρχία στην παραγωγή. Η υπεράσπιση μιας «δίκαιης» μοιρασιάς του εισοδήματος σε μια τέτοια βάση είναι καθαρός Προυντονισμός, ηλίθιος φιλισταιισμός.

Καμία μοιρασιά δεν μπορεί να επηρεαστεί ειδάλλως από την «αναλογία στην δύναμη», και τις αλλαγές της δύναμης με τη πορεία της οικονομικής ανάπτυξης. Μετά από το 1871, το ποσοστό της Γερμανίας σε άνοδο δύναμης ήταν τρεις ή τέσσερις φορές γρηγορότερο από αυτό της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας, και της Ιαπωνίας και δέκα φορές τόσο γρήγορο όσο της Ρωσίας.

Δεν υπάρχει και δεν μπορεί να υπάρξει κανένας άλλος τρόπος για να δεις την πραγματική δύναμη ενός καπιταλιστικού κράτους εκτός τον πόλεμο. Ο πόλεμος δεν έρχεται σε αντίθεση με τις βασικές αρχές της ιδιωτικής ιδιοκτησίας - το αντίθετο, είναι μια άμεση και αναπόφευκτη έκβαση εκείνων των βασικών αρχών.

Κάτω από τον καπιταλισμό η ομαλή οικονομική ανάπτυξη ατομικών επιχειρήσεων ή ατομικών κρατών είναι αδύνατη. Κάτω από τον καπιταλισμό, δεν υπάρχει κανένα άλλο μέσο για την αποκατάσταση της περιοδικά ενοχλημένης ισορροπίας από τις κρίσεις στη βιομηχανία και τους πολέμους στην πολιτική.

Φυσικά, οι προσωρινές συμφωνίες είναι πιθανές μεταξύ των καπιταλιστών και μεταξύ των κρατών. Από αυτή την άποψη οι Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης είναι πιθανές ως συμφωνία μεταξύ των Ευρωπαίων καπιταλιστών ... αλλά με ποιο σκοπό;

Μόνο με σκοπό από κοινού να καταπνίγουν τον σοσιαλισμό στην Ευρώπη, από κοινού να προστατεύουν την αποικιακή λεία ενάντια στην Ιαπωνία και την Αμερική, που έχουν μείνει άσχημα απέξω από το μερίδιό τους από το παρόν χώρισμα των αποικιών, και την αύξηση της δύναμης αυτών που η δύναμη τους κατά τη διάρκεια των τελευταίων πενήντα ετών ήταν ασήμαντα γρηγορότερη από την οπισθοδρομική και μοναρχική Ευρώπη, και που τώρα γίνεται γεροντική. Συγκρινόμενη με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, η Ευρώπη συνολικά δείχνει οικονομική στασιμότητα.

Στην παρούσα οικονομική βάση, δηλαδή, κάτω από τον καπιταλισμό, οι Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης θα σήμαιναν της οργάνωση της αντίδρασης για να καθυστερηθεί η γρηγορότερη ανάπτυξη της Αμερικής. Οι φορές που όταν η αιτία της δημοκρατίας και του σοσιαλισμού συνδέθηκαν μόνο με την Ευρώπη, μόνον έχουν φύγει για πάντα.

Οι Ενωμένες Πολιτείες του Κόσμου (και όχι της Ευρώπης μόνο) είναι η κρατική μορφή της ενοποίησης και της ελευθερίας των εθνών που εμείς συνδέουμε με τον σοσιαλισμό - για την ολική εξαφάνιση του κράτους, συμπεριλαμβανομένου και του δημοκρατικού.

Ως ξεχωριστό σύνθημα, εντούτοις, το σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών του Κόσμου θα ήταν μετά βίας σωστό, πρώτον, επειδή συγχωνεύεται με τον σοσιαλισμό, δεύτερον, επειδή μπορεί να ερμηνευθεί λανθασμένα και να σημαίνει ότι η νίκη του σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα είναι αδύνατη, και μπορεί επίσης να δημιουργήσει εσφαλμένες αντιλήψεις ως προς τις σχέσεις μιας τέτοιας χώρας με τις άλλες.

Η άνιση οικονομική και πολιτική ανάπτυξη είναι ένας απόλυτος νόμος του καπιταλισμού. Ως εκ τούτου, η νίκη του σοσιαλισμού είναι πιθανή πρώτα στις διάφορες ή ακόμα και σε μια καπιταλιστική χώρα μόνο. Αφού έχει απαλλοτριώσει τους καπιταλιστές και έχει οργανώσει τη δική του σοσιαλιστική παραγωγή, το νικηφόρο προλεταριάτο εκείνης της χώρας θα εγερθεί ενάντια στον υπόλοιπο κόσμο-τον καπιταλιστικό κόσμο-ελκύοντας στον αγώνα του τις καταπιεσμένες τάξεις άλλων χωρών, προκαλώντας εξεγέρσεις σε εκείνες τις χώρες ενάντια στους καπιταλιστές, και σε περίπτωση ανάγκης χρησιμοποιώντας ακόμα και ένοπλη δύναμη ενάντια στις εκμεταλλεύτριες τάξεις και τα κράτη τους.

Η πολιτική μορφή μιας κοινωνίας όπου το προλεταριάτο είναι νικηφόρο στην ανατροπή της αστικής τάξης θα είναι ένα δημοκρατικό πολίτευμα, το οποίο όλο και περισσότερο θα συγκεντρώνει τις δυνάμεις του προλεταριάτου ενός ορισμένου έθνους ή εθνών, στον αγώνα ενάντια στα κράτη που δεν έχουν μεταπηδήσει ακόμα στον σοσιαλισμό. Η κατάργηση των τάξεων είναι αδύνατη χωρίς μια δικτατορία της καταπιεσμένης τάξης, του προλεταριάτου. Μια ελεύθερη ένωση των εθνών του σοσιαλισμού είναι αδύνατη χωρίς ένα λίγο πολύ παρατεταμένο και επίμονο αγώνα των σοσιαλιστικών δημοκρατιών ενάντια των οπισθοδρομικών κρατών.

Είναι για αυτούς τους λόγους και μετά από τις επανειλημμένες συζητήσεις στη διάσκεψη των R.S.D.L.P. ομάδων στο εξωτερικό, ακολουθώντας εκείνη την διάσκεψη, ότι οι εκδότες του Κεντρικού Οργάνου έχουν έρθει στο συμπέρασμα ότι το σύνθημα για τις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης είναι λανθασμένο.

Σημειώσεις
[1] Καλτενμπρούνερ Α., Λίντο Ντ., Μίτσελ Τζ., Παϊνσέιρα Χ., Πάουελ Τζ., Πίρες Ε., Στένφορς Α., Τέλες Ν. (2010), 2010 Κρίση Ευρωζώνης - Φτώχεια του δυνατού, πτώχευση του αδύνατου, επιμέλεια Κ. Λαπαβίτσας, μτφ Γ. Λαμπρινίδης, Χ. Λασκαρίδη, Φ. Παπαδάτος, Αθήνα: Νόβολι.
[3] Β. Ι. Λένιν (1915;) Το σύνθημα για τις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, Αρχείο των Μαρξιστών στο Internet
Γράφτηκε: Στις ή πριν από της 23 Αυγούστου 1915
Πρωτοδημοσιεύτηκε: Sotsial-Demokrat αριθ. 44, 23 Αυγούστου 1915
Πηγή: Συλλεγμένα Έργα, 44η Αγγλική Έκδοση, Δεύτερη Εκτύπωση, Εκδότες Progress, Μόσχα, 1974, Αριθμ. 21, σελίδες 339-343.
Αγγλική Μετάφραση/Επιμέλεια: Bernard Isaacs
Copyleft: Διαδίκτιακό Αρχείο Β.Ι. Λένιν (www.marx.org)2002. Η δικαιοδοσία
χορηγείται στο να αντιγράφεται ή/και να διανέμεται αυτό το έγγραφο υπό τον όρο της
ελεύθερης άδειας τεκμηρίωσης GNU
Ελληνική Μετάφραση: Λεωνίδας
HTML Markup: Aντώνης Μεγρέμης για το ελληνικό Αρχείο των Μαρξιστών στο Internet.

17/9/10

Η μέρα εκείνη δεν θα αργήσει

Μνήμη Μάνου Λοΐζου ( 22 Οκτωβρίου 1937, Αλεξάνδρεια - 17 Σεπτεμβρίου 1982, Μόσχα).



Πρόταση
ΜΑΝΟΣ ΛΟΪΖΟΣ: «... του νέγρου ο ιδρώς/ για το λευκό είν' θησαυρός», Ριζοσπάστης, Ένθετη έκδοση: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ", Πολιτισμός, 17-09-2010.