Επικουρώντας την προσπάθεια μιας φίλης να εκπονήσει μια ακαδημαϊκή εργασία το θέμα της οποίας εστιάζει στην οικονομική κρίση και στην Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση μου δόθηκε η ευκαιρία να διαβάσω διάφορα συγγράμματα σχετικά με την τρέχουσα κρίση, τις επιπτώσεις της αλλά και την ιστορία των οικονομικών «πανικών», που ως γνωστόν ούτε λίγοι ήταν, ούτε άσχετοι με τον καπιταλισμό. Από τα βιβλία αυτά ξεχώρισα το «2010 Κρίση Ευρωζώνης: Φτώχεια του Δυνατού, Πτώχευση του Αδυνάτου» [1] για την (εν μέρει) μαρξιστική προσέγγιση των πραγμάτων, και το «Η Οικονομική Κρίση» για τη σαφήνεια των ερωτημάτων και την ισχυρή επιχειρηματολογία στην υποστήριξη της άποψης ότι η κρίση αποτελεί εγγενές φαινόμενο του καπιταλισμού. Εξ ανάγκης ανέτρεξα και στην ιστορία των κρίσεων του καπιταλιστικού συστήματος από την οποία συγκράτησα την περιοδικότητα, τη σχέση με τους πολέμους αλλά και την αδιατάρακτη σχέση με τη Γερμανία και τις ΗΠΑ, όπως και τις επιπτώσεις, που μπορεί να δίνονται σε αριθμούς ωστόσο, αντιστοιχούν σε ζωές. Στο τέλος, όταν σημείωσα όσα χρειαζόταν η εργασία, αποφάσισα να προτείνω στη φίλη πριν την ολοκληρώσει να ρίξει μια ματιά στο ακόλουθο κείμενο.
Με κίνδυνο να θεωρηθώ γραφική παραθέτοντας ξανά τις ομοιότητες των «πατερικών» κειμένων δηλαδή των Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν, Στάλιν, κ.ά. μπήκα στον πειρασμό να αναδημοσιεύσω το κείμενο του Β. Ι. Λένιν για τις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης [3] το οποίο έχει γραφεί πριν από 100 περίπου χρόνια. Αν εξαιρέσουμε:
(α) τις πολιτειακές αλλαγές –τις εσωτερικές δηλαδή γιατί τα περισσότερα τέως αυτοκρατορικά κράτη εξακολουθούν να επιδεικνύουν ηγεμονισμό σε μικρότερα,
(β) τις αλλαγές τετραγωνικών χιλιομέτρων και πληθυσμών –δεν θα έλεγα γεωπολιτικές για τον παραπάνω λόγο,
το κείμενο του Λένιν θαρρείς να έχει γραφτεί στα χρόνια μας. Το αφήνω, πάντα, και στη δική σας κρίση όπως το βρήκα μεταφρασμένο στο Αρχείο Μαρξιστών.
Το σύνθημα για τις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης
Β.Ι. Λένιν
Στον αριθ. 40 της Sotsial-Demokrat εκθέσαμε ότι μια διάσκεψη των ομάδων του Κόμματός μας στο εξωτερικό είχε αποφασίσει να αναβάλει την ερώτηση για το σύνθημα των «Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» εν αναμονή μιας συζήτησης στον τύπο, σχετικά με την οικονομική πτυχή του θέματος.
Στη διάσκεψή μας η συζήτηση σχετικά με αυτήν την ερώτηση πήρε έναν καθαρά πολιτικό χαρακτήρα. Ίσως αυτό προκλήθηκε εν μέρει από το Μανιφέστο της Κεντρικής Επιτροπής διατυπώνοντας αυτό το σύνθημα ως ένα ειλικρινές πολιτικό (το άμεσο πολιτικό σύνθημα, όπως λέει εκεί) όχι μόνο προχώρησε το σύνθημα των δημοκρατικών Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης, αλλά ρητώς υπογράμμισε ότι αυτό το σύνθημα είναι χωρίς νόημα και ψεύτικο «χωρίς την επαναστατική ανατροπή των γερμανικών, αυστριακών και ρωσικών μοναρχιών».
Θα ήταν αρκετά λανθασμένο να αντιτεθεί σε μια τέτοια παρουσίαση της ερώτησης μέσα στα όρια μιας πολιτικής αξιολόγησης αυτού του συνθήματος -π.χ., για να συζητήσει πως κρύβει ή αποδυναμώνει, κ.λπ., το σύνθημα της σοσιαλιστικής επανάστασης.
Οι πολιτικές αλλαγές μιας αληθινά δημοκρατικής φύσης, και ειδικά οι πολιτικές επαναστάσεις, δεν μπορούν κάτω από καμία περίσταση είτε να κρύβουν είτε να αποδυναμώσουν το σύνθημα της σοσιαλιστικής επανάστασης. Αντίθετα, το φέρνουν πάντα πιο κοντά, επεκτείνουν τη βάση του, και σύρουν νέα τμήματα των ασήμαντων αστών και των ημι-προλεταριακών μαζών στο σοσιαλιστικό αγώνα. Αφ' ετέρου, οι πολιτικές επαναστάσεις είναι αναπόφευκτες κατά τη διάρκεια της σοσιαλιστικής επανάστασης, η οποία δεν πρέπει να θεωρηθεί ως ενιαία πράξη, αλλά ως περίοδος ταραχωδών πολιτικών και οικονομικών αναστατώσεων, του εντονότερου ταξικού αγώνα, του εμφυλίου πολέμου, των επαναστάσεων, και των αντεπαναστάσεων.
Αλλά ενώ το σύνθημα των δημοκρατικών Ενωμένων Πολιτειών της Ευρώπης –αν συνοδεύεται από την επαναστατική ανατροπή των τριών πιο αντιδραστικών μοναρχιών στην Ευρώπη, που ηγείται η Ρωσική-είναι αρκετά άτρωτο ως πολιτικό σύνθημα, ακόμα παραμένει ιδιαίτερα σημαντική η ερώτηση του οικονομικού περιεχομένου και της σημασίας του.
Από τη σκοπιά των οικονομικών συνθηκών του Ιμπεριαλισμού -π.χ., η εξαγωγή άνευ ενδιαφέροντος κεφαλαίου και η διαίρεση του κόσμου από τις «ανεπτυγμένες» και «πολιτισμένες» αποικιακές δυνάμεις, οι Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, κάτω από τον καπιταλισμό, είναι είτε αδύνατες είτε αντιδραστικές.
Το κεφάλαιο έχει γίνει διεθνές και μονοπωλητής. Ο κόσμος έχει κομματιαστεί από μια χούφτα Μεγάλων Δυνάμεων, δηλ., δυνάμεις επιτυχείς στην μεγάλη λεηλασία και καταπίεση των εθνών. Οι τέσσερις Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης -Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία και Γερμανία, με έναν συνολικό πληθυσμό μεταξύ 250.000.000 και 300.000.000, και μιας περιοχής περίπου 7.000.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων- κατέχουν αποικίες με έναν πληθυσμό σχεδόν 500 εκατομμυρίων (494.500.000) και μιας περιοχής 64.600.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, δηλαδή, σχεδόν η μισή επιφάνεια της υδρογείου (133.000.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα, εξαιρουμένων των Αρκτικών και των Ανταρκτικών περιοχών). Προσθέστε σε αυτά τα τρία Ασιατικά κράτη - Κίνα, Τουρκία και Περσία, τώρα ενοικιαζόμενα κομματιαστά από τους κλέφτες που διεξάγουν έναν πόλεμο «απελευθέρωσης», δηλαδή, Ιαπωνία, Ρωσία, Μεγάλη Βρετανία και Γαλλία. Εκείνα τα τρία Ασιατικά κράτη, που μπορούν να αποκαλεστούν ημι-αποικίες (στην πραγματικότητα είναι τώρα 90 τοις εκατό αποικίες), έχουν έναν συνολικό πληθυσμό 360.000.000 και μια περιοχή 14.500.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων (σχεδόν ενάμισι φορές την περιοχή όλης της Ευρώπης).
Επιπλέον, η Μεγάλη Βρετανία, η Γαλλία και η Γερμανία έχουν επενδύσει κεφάλαιο στο εξωτερικό αξίας όχι λιγότερο από 70.000 εκατομμύρια ρούβλια. Η επιχείρηση της εξασφάλισης "νόμιμων" κερδών από αυτή την καθαρή μοιρασιά –αυτά υπερβαίνουν τα 3.000 εκατομμύρια ρούβλια ετησίως- από τις επιτροπές των εκατομμυριούχων, που είναι γνωστές ως κυβερνήσεις, οι οποίες είναι εξοπλισμένες με στρατούς και ναυτικά που παρέχουν στους γιους και τους αδελφούς των εκατομμυριούχων τις εργασίες στις αποικίες και τις ημι-αποικίες ως αντιβασιλείς, προξένους, πρεσβευτές, ανώτερους υπαλλήλους όλων των ειδών, κληρικούς, και
άλλες βδέλλες.
Έτσι είναι πως η λεηλασία περίπου χιλίων εκατομμυρίων από τον πληθυσμό της γης οργανώνεται από μια χούφτα Μεγάλων Δυνάμεων στην εποχή της μεγαλύτερης ανάπτυξης του καπιταλισμού. Καμία άλλη οργάνωση δεν είναι πιθανή κάτω από τον καπιταλισμό. Να αρνηθούν τις αποικίες, -τις σφαίρες επιρροής-, και την εξαγωγή του κεφαλαίου; Το να σκεφτούμε ότι είναι πιθανό, σημαίνει να κατεβούμε στο επίπεδο κάποιου μυξοκλαίγοντος εφημερίου που κάθε Κυριακή κηρύσσει στους πλουσίους τις υψηλές αρχές του Χριστιανισμού και τους συμβουλεύει να δώσουν στους φτωχούς, καλά, εάν όχι εκατομμύρια, τουλάχιστον αρκετά εκατοντάδες ρούβλια ετησίως.
Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης κάτω από τον καπιταλισμό είναι ισοδύναμες προς μια συμφωνία για διαίρεση των αποικιών. Κάτω από τον καπιταλισμό, εντούτοις, καμία άλλη βάση και καμία άλλη αρχή της μοιρασιάς δεν είναι πιθανή εκτός από την δύναμη. Ένας πολυεκατομμυριούχος δεν μπορεί να μοιραστεί το «εθνικό εισόδημα» μιας καπιταλιστικής χώρας με κανένα άλλον ειδάλλως σε αναλογία «με το κεφάλαιο που επενδύθηκε» (με ένα επίδομα που ρίχνεται μέσα, έτσι ώστε το μεγαλύτερο κεφάλαιο μπορεί να λάβει περισσότερο από το μερίδιό του).
Ο καπιταλισμός είναι η ιδιωτική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής, και η αναρχία στην παραγωγή. Η υπεράσπιση μιας «δίκαιης» μοιρασιάς του εισοδήματος σε μια τέτοια βάση είναι καθαρός Προυντονισμός, ηλίθιος φιλισταιισμός.
Καμία μοιρασιά δεν μπορεί να επηρεαστεί ειδάλλως από την «αναλογία στην δύναμη», και τις αλλαγές της δύναμης με τη πορεία της οικονομικής ανάπτυξης. Μετά από το 1871, το ποσοστό της Γερμανίας σε άνοδο δύναμης ήταν τρεις ή τέσσερις φορές γρηγορότερο από αυτό της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας, και της Ιαπωνίας και δέκα φορές τόσο γρήγορο όσο της Ρωσίας.
Δεν υπάρχει και δεν μπορεί να υπάρξει κανένας άλλος τρόπος για να δεις την πραγματική δύναμη ενός καπιταλιστικού κράτους εκτός τον πόλεμο. Ο πόλεμος δεν έρχεται σε αντίθεση με τις βασικές αρχές της ιδιωτικής ιδιοκτησίας - το αντίθετο, είναι μια άμεση και αναπόφευκτη έκβαση εκείνων των βασικών αρχών.
Κάτω από τον καπιταλισμό η ομαλή οικονομική ανάπτυξη ατομικών επιχειρήσεων ή ατομικών κρατών είναι αδύνατη. Κάτω από τον καπιταλισμό, δεν υπάρχει κανένα άλλο μέσο για την αποκατάσταση της περιοδικά ενοχλημένης ισορροπίας από τις κρίσεις στη βιομηχανία και τους πολέμους στην πολιτική.
Φυσικά, οι προσωρινές συμφωνίες είναι πιθανές μεταξύ των καπιταλιστών και μεταξύ των κρατών. Από αυτή την άποψη οι Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης είναι πιθανές ως συμφωνία μεταξύ των Ευρωπαίων καπιταλιστών ... αλλά με ποιο σκοπό;
Μόνο με σκοπό από κοινού να καταπνίγουν τον σοσιαλισμό στην Ευρώπη, από κοινού να προστατεύουν την αποικιακή λεία ενάντια στην Ιαπωνία και την Αμερική, που έχουν μείνει άσχημα απέξω από το μερίδιό τους από το παρόν χώρισμα των αποικιών, και την αύξηση της δύναμης αυτών που η δύναμη τους κατά τη διάρκεια των τελευταίων πενήντα ετών ήταν ασήμαντα γρηγορότερη από την οπισθοδρομική και μοναρχική Ευρώπη, και που τώρα γίνεται γεροντική. Συγκρινόμενη με τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, η Ευρώπη συνολικά δείχνει οικονομική στασιμότητα.
Στην παρούσα οικονομική βάση, δηλαδή, κάτω από τον καπιταλισμό, οι Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης θα σήμαιναν της οργάνωση της αντίδρασης για να καθυστερηθεί η γρηγορότερη ανάπτυξη της Αμερικής. Οι φορές που όταν η αιτία της δημοκρατίας και του σοσιαλισμού συνδέθηκαν μόνο με την Ευρώπη, μόνον έχουν φύγει για πάντα.
Οι Ενωμένες Πολιτείες του Κόσμου (και όχι της Ευρώπης μόνο) είναι η κρατική μορφή της ενοποίησης και της ελευθερίας των εθνών που εμείς συνδέουμε με τον σοσιαλισμό - για την ολική εξαφάνιση του κράτους, συμπεριλαμβανομένου και του δημοκρατικού.
Ως ξεχωριστό σύνθημα, εντούτοις, το σύνθημα των Ενωμένων Πολιτειών του Κόσμου θα ήταν μετά βίας σωστό, πρώτον, επειδή συγχωνεύεται με τον σοσιαλισμό, δεύτερον, επειδή μπορεί να ερμηνευθεί λανθασμένα και να σημαίνει ότι η νίκη του σοσιαλισμού σε μια μόνη χώρα είναι αδύνατη, και μπορεί επίσης να δημιουργήσει εσφαλμένες αντιλήψεις ως προς τις σχέσεις μιας τέτοιας χώρας με τις άλλες.
Η άνιση οικονομική και πολιτική ανάπτυξη είναι ένας απόλυτος νόμος του καπιταλισμού. Ως εκ τούτου, η νίκη του σοσιαλισμού είναι πιθανή πρώτα στις διάφορες ή ακόμα και σε μια καπιταλιστική χώρα μόνο. Αφού έχει απαλλοτριώσει τους καπιταλιστές και έχει οργανώσει τη δική του σοσιαλιστική παραγωγή, το νικηφόρο προλεταριάτο εκείνης της χώρας θα εγερθεί ενάντια στον υπόλοιπο κόσμο-τον καπιταλιστικό κόσμο-ελκύοντας στον αγώνα του τις καταπιεσμένες τάξεις άλλων χωρών, προκαλώντας εξεγέρσεις σε εκείνες τις χώρες ενάντια στους καπιταλιστές, και σε περίπτωση ανάγκης χρησιμοποιώντας ακόμα και ένοπλη δύναμη ενάντια στις εκμεταλλεύτριες τάξεις και τα κράτη τους.
Η πολιτική μορφή μιας κοινωνίας όπου το προλεταριάτο είναι νικηφόρο στην ανατροπή της αστικής τάξης θα είναι ένα δημοκρατικό πολίτευμα, το οποίο όλο και περισσότερο θα συγκεντρώνει τις δυνάμεις του προλεταριάτου ενός ορισμένου έθνους ή εθνών, στον αγώνα ενάντια στα κράτη που δεν έχουν μεταπηδήσει ακόμα στον σοσιαλισμό. Η κατάργηση των τάξεων είναι αδύνατη χωρίς μια δικτατορία της καταπιεσμένης τάξης, του προλεταριάτου. Μια ελεύθερη ένωση των εθνών του σοσιαλισμού είναι αδύνατη χωρίς ένα λίγο πολύ παρατεταμένο και επίμονο αγώνα των σοσιαλιστικών δημοκρατιών ενάντια των οπισθοδρομικών κρατών.
Είναι για αυτούς τους λόγους και μετά από τις επανειλημμένες συζητήσεις στη διάσκεψη των R.S.D.L.P. ομάδων στο εξωτερικό, ακολουθώντας εκείνη την διάσκεψη, ότι οι εκδότες του Κεντρικού Οργάνου έχουν έρθει στο συμπέρασμα ότι το σύνθημα για τις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης είναι λανθασμένο.
Σημειώσεις
[1] Καλτενμπρούνερ Α., Λίντο Ντ., Μίτσελ Τζ., Παϊνσέιρα Χ., Πάουελ Τζ., Πίρες Ε., Στένφορς Α., Τέλες Ν. (2010), 2010 Κρίση Ευρωζώνης - Φτώχεια του δυνατού, πτώχευση του αδύνατου, επιμέλεια Κ. Λαπαβίτσας, μτφ Γ. Λαμπρινίδης, Χ. Λασκαρίδη, Φ. Παπαδάτος, Αθήνα: Νόβολι.
[2] Aglietta M. (2009) Η οικονομική κρίση – 10+1 ουσιαστικές απαντήσεις σε 10+1 ερωτήματα του Pierre Luc Seguillon, μτφ Α. Παπαγιαννίδης, Αθήνα: Πόλις.
[3] Β. Ι. Λένιν (1915;) Το σύνθημα για τις Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης, Αρχείο των Μαρξιστών στο Internet
Γράφτηκε: Στις ή πριν από της 23 Αυγούστου 1915
Πρωτοδημοσιεύτηκε: Sotsial-Demokrat αριθ. 44, 23 Αυγούστου 1915
Πηγή: Συλλεγμένα Έργα, 44η Αγγλική Έκδοση, Δεύτερη Εκτύπωση, Εκδότες Progress, Μόσχα, 1974, Αριθμ. 21, σελίδες 339-343.
Αγγλική Μετάφραση/Επιμέλεια: Bernard Isaacs
Copyleft: Διαδίκτιακό Αρχείο Β.Ι. Λένιν (www.marx.org)2002. Η δικαιοδοσία
χορηγείται στο να αντιγράφεται ή/και να διανέμεται αυτό το έγγραφο υπό τον όρο της
ελεύθερης άδειας τεκμηρίωσης GNU
Ελληνική Μετάφραση: Λεωνίδας
HTML Markup: Aντώνης Μεγρέμης για το ελληνικό Αρχείο των Μαρξιστών στο Internet.
