Αρχαία ποιήματα...σύγχρονα θρύψαλα

Ελάχιστα γνωρίζουμε για τη ζωή του Αρχίλοχου, κι αυτά αβέβαια. Η γέννησή του τοποθετείται γύρω στο 680 π.Χ. Καταγόταν από την Πάρο. Ο πατέρας του, κάποιος Τελεσικλής, ήταν αριστοκράτης και η μητέρα του Ενιπώ, δούλα. Ο παππούς του, από την πλευρά του πατέρα του, φέρεται σαν αποικιστής τής Θάσου και κομιστής τής λατρείας τής Δήμητρας. Ο Αρχίλοχος πέρασε τη ζωή του μέσα στη φτώχεια. Εργάστηκε σαν μισθοφόρος, συμμετέχοντας στις επιδρομές που συντάραξαν τον ελλαδικό χώρο, στη διάρκεια του 7ου π.Χ. αιώνα. Φαίνεται πώς προσπάθησε να δημιουργήσει οικογένεια με κάποια Νεοβούλη, αλλά ο Λυκάμβης, πατέρας τής νύφης, αθέτησε την υπόσχεσή του. Σύμφωνα με την αρχαία παράδοση, ο ποιητής αντέδρασε διασύροντας τον άπιστο πεθερό. Η δύναμη των σκωπτικών στίχων του ήταν τόσο μεγάλη, ώστε ο Λυκάμβης και οι δύο του κόρες αυτοκτόνησαν. Πιθανώς αποπλάνησε και την αδελφή τής Νεοβούλης. Επινόησε τον ίαμβο και την επωδό, επιφέροντας σημαντικές τεχνικές αλλαγές στο ηρωϊκό ποιητικό ιδίωμα που κυριαρχούσε μέχρι εκείνη την εποχή. Είναι προφανές πώς ο πατρικός άξονας τής καλλιτεχνικής προσωπικότητάς του είναι ο Όμηρος. Σαν άνθρωπος ήταν παρορμητικός, αθυρόστομος και εκδικητικός. Άγνωστο πότε, τον σκότωσε κάποιος Καλλώνδης ή Κόρακας, σε μάχη με τούς Ναξίους. Μαρτυρείται πώς ο φονιάς δεν έγινε δεκτός από την Πυθία.

Στην πραγματικότητα ο Αρχίλοχος είναι τρεις εκατοντάδες αποσπάσματα και ορισμένα στοιχεία ανεπιβεβαίωτα. Πρόκειται για ένα πρόσωπο σκιά που κινείται πίσω από σημαντική ποίηση.

Γιώργος Μπλάνας

Έτσι ξεκινά ο Γιώργος τη συλλογή σωζόμενων αποσπασμάτων από τα ποιήματα του Αρχίλοχου που κυκλοφόρησε το 2001 από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη. Τις μέρες αυτές ο ίδιος επανήλθε στην περίπτωση Αρχίλοχου, σε μεταξύ μας κουβέντα, επισημαίνοντας την καταπληκτική ικανότητα των στίχων του αρχαίου ποιητή να μπορούν να περιγράψουν σύγχρονες καταστάσεις (σ.σ.: λέτε επειδή υπήρξε και μισθοφόρος;).

Ωστόσο δεν μακρηγόρησε. Απλά σκέφτηκε να το αποδείξει με έναν διαφορετικό τρόπο ο οποίος μας άρεσε πολύ και σκεφτήκαμε να τον μοιραστούμε μαζί σας: με έναν… Αρχίλοχο.. εικονογραφημένο.

.

Τριαλαρί, πρωταθλητή.
Χαίρε άρχοντα Ηρακλή.
Εσύ και ο Ιόλαος, διπλή αιχμή.
Τριαλαρί, πρωταθλητή.
Χαίρε άρχοντα Ηρακλή.

Αρχίλοχος: Απόσπ. 155[Ed.119]

Ξεφωνιζόπουλε, θα σου αναφέρω ένα μύθο
που περιφέρεται σαν βουλωμένο γράμμα.
Ο πίθηκος διαχώρισε τη θέση του από τα ζώα
και γύριζε στις ερημιές, να πάρουν λίγο αέρα τα μυαλά του.
Συνάντησε λοιπόν μία σκόπιμη αλεπού
με τα μυαλά επαρκώς αερισμένα.

Αρχίλοχος: Απόσπ. 102[Ed.89]

.

Χαρά σ' εκείνον που έχει τέτοια παιδιά!

Αρχίλοχος: Απόσπ. 50 [We. 60]

.

Ένα πράγμα ξέρω καλά: να επιστρέφω ανοιχτές
τις πληγές που μου ανοίγουν.

Αρχίλοχος: Απόσπ. 70 [Ed.65]

.

Έχασα τον έλεγχο· όμως αν δεν κάνω λάθος,
δε γλίστρησα μόνος σ' αυτή την εκτροπή.

Αρχίλοχος: Απόσπ. 78 [Ed.73]

.

Πέσαμε πάνω τους και τούς λιανίσαμε:
χίλιοι άντρες ολομόναχοι
ενάντια σε επτά ολόκληρα κουφάρια.

Αρχίλοχος: Απόσπ. 64 [Ed.59]

Αρχίλοχος-Ποιήματα και Θρύψαλα, Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια: Γιώργος Μπλάνας, στον Μικρό Απόπλου