Roaring Twenties

Το πρωτοσέλιδο των New York Times, την Μαύρη Τρίτη 29 Οκτωβρίου 1929.
.

Η 23η Οκτωβρίου 1929 έχει καταγραφεί στην ιστορία ως η ημέρα που σημειώθηκε η μεγαλύτερη κατάρρευση της αγοράς μετοχών στην ιστορία των ΗΠΑ, δεδομένης της διάρκειας και των επιπτώσεων που είχε. Το έγκλημα που διαπράχθηκε στον ναό του χρήματος, επί της οδού Wall Street, είναι γνωστό παγκόσμια με τον όρο «Κραχ του ΄29» και εκτυλίχθηκε σε τέσσερεις φάσεις οι οποίες στα οικονομικά ημερολόγια αντιστοιχούν σε τέσσερα κλεισίματα και ανοίγματα του Χρηματιστηρίου. Έτσι οι επόμενες ημέρες από την μοιραία Τετάρτη ήταν ημέρες σύγκρουσης που κατέληξαν στην «Μαύρη Τρίτη» (29 Οκτωβρίου) οπότε όλα είχαν τελειώσει. Το τι ακολούθησε είναι γνωστό, λίγο πολύ σε όλους μας, δεδομένης της παρούσας οικονομικής κρίσης που έδωσε την ευκαιρία στους οικονομολόγους, τους ιστορικούς, τους πολιτικούς και τους δημοσιογράφους να παρουσιάσουν εκτενώς το Κραχ της τρίτης δεκαετίας του 20ου αιώνα. Σε σημείο μάλιστα που να ξυπνάμε και να κοιμόμαστε με την εικόνα του δείκτη Dow Jones να παίρνει την κατηφόρα και χιλιάδες ανθρώπους να ουρλιάζουν με τρόπο που μάλλον δεν επανέλαβαν για άλλα προβλήματα τα οποία μάλιστα αφήνουν στο κεφάλαιο το περιθώριο να κατασκευάζει κρίσεις.

.

Αφίσα του Λουίς Άρμστρονγκ, από την Εποχή της Τζαζ.

.

Έτσι δεν θα ασχοληθούμε με τα αποτελέσματα αλλά με την δεκαετία που κατέληξε στη συντριβή του Χρηματιστηρίου που είναι γνωστή ως Roaring Twenties. Πράγματι η δεκαετία του ΄20 αποτελεί ίσως εκείνη την χρονική περίοδο οπότε σημειώθηκαν τεράστια άλματα σε όλους τους τομείς, κυρίως στη Βόρεια Αμερική, με έναν πρωτόγνωρο και ραγδαία εξελισσόμενο κοινωνικό και πολιτιστικό δυναμισμό. Τότε, κατά τη «θορυβώδη δεκαετία», διαπιστώνουμε στις ΗΠΑ μεγάλη άνθηση στις τέχνες με την κορύφωση του ρεύματος της Art Deco αλλά και της Τζαζ, όπως και πλήθος ανακαλύψεων, εφευρέσεων και κοινωνικών εξελίξεων με σπουδαιότερη εκείνη της εξόδου της γυναίκας από τον μόνο και αποκλειστικό ρόλο της συζύγου-μητέρας, στον δυτικό κόσμο (δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι η Σοβιετική Ένωση ήταν ήδη υπαρκτή). Επίσης πρέπει να επισημανθεί και η βιομηχανική ανάπτυξη που στηρίχθηκε και υποστηρίχθηκε από τις κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις.

.

Κίτρινο, Κόκκινο, Μπλε. Έργο του Βασίλι Καντίνσκι στα 1925.

.

Η αλλαγή του τρόπου ζωής των Αμερικανών ήταν καταφανής με την τεχνολογία, την εντατικοποίηση της εργασίας και τις γενικότερες ανακατατάξεις στα «παραδοσιακά», δηλαδή με κοινωνική αναταραχή που είχε θετικά και αρνητικά αποτελέσματα. Το ρεύμα αυτό επεκτάθηκε σύντομα και στην γηραιά ήπειρο με αντίστοιχες εξελίξεις ενώ οι Αμερικανοί «υποστήριζαν» με τα προϊόντα τους την πληγμένη από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ευρωπαϊκή οικονομία. Πολύ σύντομα το κύμα Roaring Twenties ξέσπασε και στη Γαλλία όπου το δεύτερο μισό της δεκαετίας χαρακτηρίσθηκε ως «Χρυσό». Το πνεύμα των ετών σημαδεύτηκε από το γενικό αίσθημα της ασυνέχειας στο πλαίσιο της ρήξης με τις παραδόσεις και της εισόδου στον κόσμο της τεχνολογίας. Αυτοκίνητα, κινούμενη εικόνα, ραδιόφωνο, αναδιαμόρφωση των κατοικιών αποτελούν ορισμένες καινοτόμες αλλαγές στη ζωή των ανθρώπων του «προηγμένου» κόσμου την εποχή εκείνη. Παράλληλα οι εξελίξεις στις τέχνες και τα γράμματα εμφανίζονται επίσης πολύ μεγάλες -τολμούμε να πούμε κυρίως στην Ευρώπη. Χαρακτηριστικό είναι ότι η ίδια περίοδος στις ΗΠΑ ονομάζεται «Εποχή της Τζαζ».

.

Συγκέντρωση-τελετή των μελών της Κου Κλουξ Κλαν στο Ντάουνταουν του Σιάτλ, 23 Μαρτίου 1923.

.

Βέβαια τα πράγματα δεν είναι τόσο ιδανικά όσο ήθελαν –και θέλουν- να τα παρουσιάζουν. Είναι γεγονός ότι τουλάχιστον στις εργασιακές σχέσεις όχι μόνο δεν έγινε καμία ρήξη με την παράδοση αντίθετα μάλλον επιχειρήθηκε επιστροφή στο παρελθόν. Και τι εννοούμε με αυτό; Απλώς ότι ολόκληρη το σύστημα της οικονομικής ευημερίας στηρίχθηκε σε νέα καταναλωτικά αγαθά, μαζικής παραγωγής που όχι μόνο απευθύνονταν σε πληθυσμούς με χαμηλή οικονομική επιφάνεια αλλά παράγονταν από κακοπληρωμένα εργατικά χέρια (σας θυμίζει κάτι αυτό;). Χωρίς να παρακάμπτουμε την πρόσβαση του ανθρώπου σε εφαρμογές που δεν μπορούσε πριν το 1920 ούτε καν να ονειρευτεί, και που αφορούν κυρίως την επικοινωνία, δεν μπορούμε να μην επισημάνουμε ότι το τοπίο της οικονομικής άνθησης, στον απόηχο του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, μόνο ζοφερό μπορεί να χαρακτηριστεί. Αρκεί να σκεφτούμε ότι εκατομμύρια κάτοικοι των ΗΠΑ, κυρίως Αφροαμερικανοί, νέοι μετανάστες και αγρότες ζούσαν κάτω από το όριο της φτώχειας με ετήσιο εισόδημα ανά οικογένεια μόλις 2.000 δολάρια, ενώ ο ρατσισμός είχε πάρει τραγικές διαστάσεις.

.

Ο Λένιν στην παρουσίαση του πρώτου ηλεκτρικού αγροτικού μηχανήματος, 1921.
..

Όχι βέβαια ότι στην Ευρώπη ήταν καλύτερα τα πράγματα. Όμως στην άλλη πλευρά του κόσμου -ή μάλλον στον «άλλο κόσμο»- στη Σοβιετική Ένωση, η δεκαετία αυτή ήταν ιδιαίτερα σημαντική μια και τότε εξαλείφθηκε κάθε κατάλοιπο της ιδιωτικής πρωτοβουλίας (μικρές επιχειρήσεις και κουλάκοι). Κι εκεί τα πράγματα ήταν πολύ δύσκολα, αλλά η πορεία ανιούσα. Μετά από τους ελιγμούς του Λένιν (ΝΕΠ) και την διορατικότητά του σε σχέση με την εκβιομηχάνιση, ο Σοβιετικός λαός άρχισε να βγαίνει σταδιακά από τον αναλφαβητισμό και τον αναχρονισμό με επιτυχημένα πενταετή προγράμματα, με ανάπτυξη της επιστήμης και των Τεχνών. Είναι λοιπόν και αυτό ένα κομμάτι που οι οικονομολόγοι, κατά κανόνα, αποφεύγουν σαν το διάολο το λιβάνι, αφού δεν τους συμφέρει να το μελετήσουν.

.

Κι όμως ήταν τέτοιες οι κοινωνικές ανακατατάξεις της «Χρυσής δεκαετίας» ώστε στη γαλλική Λιλ, υπήρχε γυναικείο αθλητικό σωματείο Ράγκμπι!
..

Και δεν είναι μόνο αυτό που δεν αναλύεται, κατά κανόνα, από τους οικονομολόγους «της συμφοράς» -άλλωστε τα κινήματα σε παγκόσμιο επίπεδο έχουν δώσει και εξακολουθούν να δίνουν την απάντησή τους στον καπιταλισμό. Εκείνο που μας ξενίζει ιδιαίτερα είναι ότι αυτό «το υπεύθυνο πακετάκι» για το Κραχ του ΄29 έχει πάνω πάνω τις κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις. Όπου και να κοιτάξεις για τα Roaring Twenties αμέσως μετά την αναφορά ότι το κύμα που επικρατούσε την εποχή εκείνη είναι υπεύθυνο για την κατάρρευση του Χρηματιστηρίου, ξεκινούν να απαριθμούν τις κοινωνικές και πολιτιστικές εξελίξεις της εποχής, με τέτοιο τρόπο ώστε να ενοχοποιείται η ανθρώπινη δημιουργικότητα. Δηλαδή αν η γυναίκα δεν είχε κατακτήσει το δικαίωμα ψήφου, αν η Τζαζ δεν έβγαινε από τα γκέτο, αν ο εξπρεσιονισμός, ο σουρεαλισμός, ο χορός, το μπάσκετ, η λογοτεχνία και τόσα άλλα κοινωνικά και πολιτιστικά δρώμενα δεν είχαν εμφανισθεί ποτέ, το κραχ δεν θα είχε συμβεί ποτέ; Δεν το νομίζουμε. Εκείνο που είναι περισσότερο σίγουρο είναι ότι τη δεκαετία αυτή έγινε ηλίου φαεινότερο πως το κεφάλαιο δεν πρόκειται να αφήσει ούτε σπιθαμή από το προϊόν της ανθρώπινης δημιουργίας ανεκμετάλλευτο. Ούτε καν μια λέξη, μια πινελιά, μια μελωδία, μια πιρουέτα. Όσο για τις ανακαλύψεις και τις εφευρέσεις ούτε λόγος! Άλλος ανακάλυπτε άλλος καρπωνόταν.

.

15 Οκτωβρίου 2009. Δωρεάν διανομή ψωμιού σε «παιδιά ενός κατώτερου Θεού» έξω από ένα εστιατόριο στο Καράτσι (Πακιστάν). Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ η κρίση των τροφίμων στις φτωχές χώρες, σε συνδυασμό με την παγκόσμια οικονομική κρίση έχουν προκαλέσει παγκόσμια αύξηση του φαινομένου της πείνας, με περισσότερους από ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους να υποσιτίζονται το τρέχον έτος.

.
Από τότε λοιπόν, φαίνεται να προσδιορίσθηκαν σαφώς οι πολιτικές του μέλλοντος όπως λόγου χάρη οι σχετικές με τις μεγάλες επιστημονικές ανακαλύψεις που τις θέλουν προς όφελος του καπιταλισμού/ιμπεριαλισμού και των υποστηρικτικών του (βλ. ατομική βόμβα, φαρμακοβιομηχανίες, κ.ά.) ή ακόμη εκείνες που αφορούν στην ανθρώπινη έμπνευση, που την θέλουν προς όφελος των τραστ (λ.χ. Χόλυγουντ, Δισκογραφικές, Εκδοτικοί Οίκοι, κ.ά.). Όπως γίνεται μέχρι σήμερα. Κι όταν δουν ότι τα πράγματα «κάνουν κοιλιά» πετάνε και μια «κρίση» για να μαζέψουν ό,τι έχει απομείνει εκτός ελέγχου στην αγορά επιρρίπτοντας ευθύνες σε εμάς του «άπληστους» που όχι μόνο αρνούμαστε να δουλέψουμε ολόκληρη τη μέρα αλλά έχουμε και την απαίτηση να σκεφτόμαστε κιόλας. Και μην σκεφτείτε για υπερβάλλοντα δανεισμό, ή τουλάχιστον μην μας το αναφέρετε. Γιατί σκεφτόμαστε αμέσως τα golden boys και τα golden girls και εξοργιζόμαστε. Γιατί δουλεύουμε 12 ώρες τη μέρα και θέλουμε να αγοράζουμε 10 βιβλία κι όχι ένα, να βλέπουμε 5 ταινίες κι όχι μία, να ακούμε 30 cds και όχι δύο. Γιατί απαιτούμε να έχουμε ίντερνετ και τηλέφωνο και φως και νερό και απ΄ όλα, χώρια που ορισμένα από αυτά μας υποχρεώνουν με τον έναν ή τον άλλον τρόπο να τα έχουμε και να τα πληρώνουμε χρυσά. Όπως: έναντι ΔΕΗ, ΕΡΤ, δημοτικά τέλη χωρίς αντίκρισμα, βιβλία και σχολικά που δεν χορηγούνται από την «δωρεάν παιδεία», φύλαξη παιδιών λόγω προνομιακού ωραρίου και χρόνου εργασίας των εκπαιδευτικών, σχολικές εκδρομές και «εκπαιδευτικές» δραστηριότητες, φάρμακα μη συνταγογραφούμενα, 2-3 ενοίκια ανά οικογένεια με παιδιά που σπουδάζουν, κι ένα σωρό άλλα. Γίνονται όλα με 700-1000 ευρώ; Όχι. Κι όλα αυτά συμβαίνουν σε εμάς, στον αναπτυγμένο ή αναπτυσσόμενο κόσμο. Αλλού τα πράγματα είναι απελπιστικά.

Πηγές
-Roaring twenties, Wikipedia
-Ιστορική επισκόπηση της οικονομικής ανάπτυξης της ΕΣΣΔ (Περίοδος 1917 - 1955), Κόκκινη Βιβλιοθήκη
-Wall Street Crash of 1929, Wikipedia
-American Jazz Culture in the 1920s
- The Ku Klux Klan In Washington State 1920s, Seatle Civil Rights and Labor History Project

.